مادربردها از بخش‌های حیاتی هر کامپیوتر شخصی به‌شمار می‌روند و یکی از اولین قطعاتی هستند که باید در مورد آنها تصمیم‌گیری کنید. زیرا نوع مادربردی که انتخاب می‌کنید، تأثیر زیادی بر روی انتخاب کیس، پیکربندی فضای ذخیره‌سازی، تعداد ماژول‌های رم قابل استفاده و سایر ویژگی‌ها خواهد داشت. بنابراین با توجه به اهمیت مادربرد و نام‌های نامشخصی که اندازه‌ها را مشخص می‌کنند، تصمیم گرفتیم در این مقاله از مجله تکنولوژی لیپک به‌صورت جامع و کامل آنها را مورد بررسی قرار دهیم.
دو گزینه رایج برای مادربردها شامل ATX و MicroATX می‌شود اما Mini-ITX به‌دلیل اندازه کوچک و جمعوجور خود به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. این نوع مادربردها می‌توانند تأثیر زیادی بر روی ظاهر، کارایی و قابلیت‌های کلی اجزای کامپیوتر شما داشته باشند.
کامپیوترهای بازی سفارشی به سه دسته SFF، MicroATX و ATX تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و طرح‌های سخت‌افزاری خاص خود را دارند. اما تفاوت‌های اصلی این دسته‌ها چیست و هنگام ساخت کامپیوتر جدیدتان باید کدام‌یک را انتخاب کنید؟
مادربرد ATX
فرم‌فاکتور توسعه‌یافته با فناوری پیشرفته (Advanced Technology Extended) یا ATX نام یک مادربرد و منبع تغذیه خاص است که وقتی در سال 1995 معرفی شد، طرح‌های قدیمی‌تر را کنار گذاشت و استانداردی یکپارچه‌تر و عملکردی بالاتر را برای صنعت ایجاد کرد. در حال حاضر این فرم‌فاکتور همچنان محبوب‌ترین اندازه مادربرد و پایه معمول برای کامپیوترهای مدرن، چه گیمینگ شخصی و چه دستگاه‌های کاری است.
یک مادربرد استاندارد ATX ابعادی معادل 305×244 میلی‌متر دارد و معمولاً شامل موارد زیر است:
- چهار اسلات رم.
- چندین اسلات PCI-E x16 در کنار اسلات‌های PCIe x4 و x1.
- تعداد انگشت‌شماری پورت SATA و USB (برای حافظه داخلی و خارجی).
- حداقل یک اسلات M.2 SSD در تقریباً همه مدل‌های جدید.
- کانکتورهای صوتی و برق جلو.
مادربردهای ATX را می‌توان در اکثر کیس‌های متوسط و بزرگ نصب کرد، اما به‌ندرت می‌توان کیس کوچکی یافت که بتواند یک برد ATX با اندازه کامل را در خود جای دهد. همچنین کیس‌های بزرگ‌تری نیز وجود دارند که برای قرار دادن مادربردهای ATX توسعه‌یافته طراحی شده‌اند.
در نتیجه مگر اینکه هدف خاصی در ذهن داشته باشید، کیس‌های استاندارد ATX معمولاً از نظر بهره‌برداری از فضا کارآمدتر هستند و به نسبت مادربردهای بزرگتر، فضای بیشتری برای اجزای اضافی باقی می‌گذارند.
با این حال کیس‌هایی که برای قرار دادن دو کامپیوتر در یک واحد طراحی شده‌اند، از این قاعده مستثنی هستند.
بیشتر بخوانید: راهنمای انتخاب و خرید مادربرد
مزایای مادربرد ATX
- داشتن فضای بزرگتر سبب می‌شود که این مادربردها از تعداد بیشتری هارد دیسک و کارت‌های اضافی پشتیبانی می‌کنند.
- اگرچه کارت‌های گرافیک چندگانه در حال حاضر به‌جز در موارد خاص چندان جذاب نیستند، اما اگر به این موضوع علاقه دارید، یک کارت ATX می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد، زیرا تمام فضای لازم را برای شما فراهم می‌کند.
- همچنین مادربردهای ATX به‌عنوان محبوب‌ترین فرم‌فاکتور کامپیوتر، پشتیبانی بیشتری نیز از سوی تولیدکنندگان دریافت می‌کنند. این امر از نظر زیبایی‌شناسی، ویژگی‌ها و عملکرد گزینه‌های بیشتری را در اختیار شما قرار می‌دهد و تهیه یک کامپیوتر بازی که انتظارات‌تان را برآورده کند و فراتر از آن باشد را آسان‌تر می‌‌نماید.
- وقتی صحبت از گزینه‌های سخت‌افزاری غیر از مادربرد برای کیس ATX به‌میان می‌آید، بزرگترین تفاوت با پلتفرم کوچکتر M-ATX انتخاب کیس است. کیس‌های ATX قابل دسترس‌تر بوده و راه را برای راه‌حل‌های خنک‌کننده بسیار قدرتمندتر هموار می‌کنند.
معایب مادربرد ATX
کامپیوتر ATX با وجود مزایای فراوانش برای ساخت کامپیوتر جدید گیمینگ یا کاری یک نقطه ضعف عمده دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.
- کیس‌های ATX حجیم‌تر هستند، به این معنی که فضای بیشتری را بر روی میز یا زمین اشغال می‌کنند و معمولاً وزن بیشتری دارند. البته این موضوع به انتخاب قطعات و موادی که کیس از آن ساخته شده نیز بستگی دارد.
مادربرد Micro-ATX
برد Micro-ATX نسخه‌ای کوچکتر از برد ATX با کاهش طول حدوداً 25٪ است که ابعادی به اندازه 244×244 میلی‌متر دارد. این برد از همان پردازنده‌ها و کارت‌های گرافیکی مادربردهای ATX و چهار اسلات رم پشتیبانی می‌کند، اما معمولاً فاقد برخی ویژگی‌های اضافی است:
- اکثر مادربردهای Micro-ATX حداکثر دارای دو اسلات PCI-E x16 هستند که اسلات دوم بسیار نزدیک به پایین برد نصب می‌شود. این امر نصب کارت‌های گرافیک دوگانه را در بیشتر کیس‌های طراحی‌شده برای کارت‌های Micro-ATX دشوار می‌کند.
- همچنین اسلات‌های PCI-E x4 و x1 کمتر و پورت‌های USB، SATA و M.2 کمتری دارند.
- از نظر اتصال نیز بردهای M-ATX کمی از همتایان ATX خود انعطاف‌پذیری کمتری دارند.
مادربردهای Micro-ATX همچنین با مدل‌های قبلی سازگار هستند، به‌عبارتی در هر کیسی که مادربردهای ATX را می‌پذیرد، جای می‌گیرند. اگرچه این موضوع در زمان ارتقاء یک مزیت محسوب می‌شود اما در هنگام ساخت یک کامپیوتر جدید چندان کارآمد نیست. زیرا این کار باعث از دست رفتن مزایای صرفه‌جویی در فضا و ویژگی‌های متنوع کیس بزرگتر ATX می‌شود.
بیشتر بخوانید: 10 برند برتر مادربرد
مزایای کامپیوتر Micro-ATX
کامپیوترهای شخصی Micro-ATX مدرن به‌طور قابل توجهی به مدل‌های ATX نزدیک شده‌اند و کیس‌های کوچک‌تری را ارائه می‌دهند.
- این کامپیوترها امکان استفاده از پردازنده‌های قدرتمند، کارت‌های گرافیک و کیت‌های حافظه را در یک کیس جمع‌وجورتر و سبک‌تر فراهم می‌کنند.
- این کیس‌ها به اندازه‌ای کوچک و سبک هستند که فضای کمتری را روی میز یا زمین اشغال می‌کنند و به‌همین دلیل در صورت وجود پورت‌های LAN زیاد یا جابجایی کامپیوتر شخصی از یک اتاق به اتاق دیگر حمل‌و‌نقل آسان‌تری دارند.
- کیس‌های میکرو ATX برای افرادی که محدودیت فضا دارند گزینه‌ای مناسب هستند. این کیس‌ها به اندازه کیس‌های ATX بزرگ نیستند و به‌راحتی با سایر تجهیزات الکترونیکی و دکوراسیون محیط هماهنگ می‌شوند.
- کیس‌های Micro-ATX با وجود ابعاد کوچک از خنک‌کننده‌های پیشرفته بهره می‌برند و طراحی مناسب فن‌ها و هیت‌سینک‌ها این امکان را فراهم می‌کند. مدیریت کابل‌ها ممکن است دشوارتر باشد، اما فضای کمتر باعث می‌شود که این کیس‌ها ظاهری مرتب‌تر داشته باشند.
معایب کامپیوتر Micro-ATX
کامپیوترهای میکرو ATX علاوه‌بر داشتن اکثر مزایای کامپیوترهای مدرن ATX ویژگی‌های خاص خود را نیز ارائه می‌دهند، اما برخی قابلیت‌ها در این کامپیوترهای کوچکتر قابل اجرا نیست.
- دستیابی به سیستم‌های خنک‌کننده آبی بزرگ و سفارشی در کامپیوترهای Micro-ATX دشوار است. نصب چندین رادیاتور سه‌فنه در این کیس‌ها ممکن نیست و خنک‌کننده‌های هوای بزرگتر نیز با مشکلاتی مواجه می‌شوند. بنابراین قابلیت خنک‌کنندگی این کامپیوترها محدود است، اگرچه می‌توان از قدرتمندترین پردازنده‌های مرکزی (CPU) و گرافیکی (GPU) استفاده کرد. بنابراین قبل از انتخاب این فرمت اطمینان حاصل کنید که کامپیوتر Micro-ATX قادر به جای دادن قطعات و سیستم خنک‌کننده شما خواهد بود.
- این کمبود فضای اضافی همچنین به معنی گزینه‌های کمتر برای کارت‌های توسعه و هارد دیسک‌ها است. با تعداد کمتر پورت‌های PCI-Express و SATA گزینه‌های محدودتری برای اتصال پردازنده‌های گرافیکی، هارد دیسک‌ها و داریوهای SSD M.2 و همچنین فضای کمتری برای ادغام آنها در سیستم وجود دارد.
- از آنجا که پلتفرم Micro-ATX نسبت به پلتفرم ATX محبوبیت کمتری دارد، در مورد کیس‌ها و مادربردها نیز انتخاب‌های کمتری در دسترس هستند.
مادربرد Mini-ITX
اگر به فضای داخلی و گزینه‌های توسعه یک ساختار کوچک اهمیت نمی‌دهید و به دنبال یک کامپیوتر ساده هستید، مادربرد Mini-ITX ارزش بررسی دارد. این مادربردها با ابعاد 170×170 میلی‌متر، کوچک‌ترین اندازه در میان مادربردهای رایج را دارند و بین مادربردهای Micro-ATX و گزینه‌های صرفه‌جویی در فضا قرار می‌گیرند.
- این فرمت به لحاظ امکانات بسیار جمعوجور است و تنها شامل 2 اسلات حافظه، 1 پورت PCIe 16x، یک اسلات M.2 و تعداد محدودی پورت USB و SATA می‌شود.
- قیمت این مادربردها معمولاً برابر یا بیشتر از مادربردهای ATX است، زیرا به‌دلیل اندازه کوچکتر از ویژگی‌های بیشتر و طراحی پیچیده‌تری برخوردارند.
- همچنین به‌دلیل کوتاه‌تر بودن طول مسیر معمولاً در زمینه اورکلاک حافظه ترجیح داده می‌شوند.
بیشتر بخوانید: انواع سوکت مادربرد
جمع‌بندی فرم فاکتور مادربرد
در نهایت اگر به‌دنبال بیشترین تعداد اسلات‌ها، درگاه‌ها و قابلیت‌های ارتقاء در آینده هستید، ATX بهترین انتخاب است؛ به ویژه برای گیمرهای حرفه‌ای یا کاربرانی که با نرم‌افزارهای سنگین و چندوظیفه‌ای کار می‌کنند.
از طرف دیگر اگر بودجه‌تان محدود است و یک سیستم کوچکتر با امکانات مناسب می‌خواهید، فرم‌فاکتور Micro-ATX گزینه‌ای متعادل از نظر قابلیت‌ها و ابعاد به‌شمار می‌آید. این نوع سیستم برای اکثر کاربران خانگی، دانشجویان و حتی بسیاری از گیمرهای متوسط کافی و مقرون‌به‌صرفه است.
اما اگر هدف شما ایجاد یک سیستم کوچک، سبک و قابل حمل برای استفاده در اتاق‌های کوچک یا سیستم‌های سینمای خانگی (HTPC) است، انتخاب Mini-ITX با ابعاد فشرده و طراحی مینیمالیستی گزینه‌ای هوشمندانه خواهد بود، البته باید محدودیت‌های مربوط به ارتقاء و خنک‌سازی را نیز در نظر داشته باشید.
آیا اندازه مادربرد بر عملکرد کلی سیستم تأثیر دارد؟
اندازه مادربرد به‌تنهایی تأثیری بر عملکرد سیستم ندارد. تفاوت اصلی در تعداد اسلات‌ها، پورت‌ها و قابلیت‌های ارتقاء است. مادربرد Mini-ITX با قطعات قدرتمند می‌تواند عملکردی مشابه ATX داشته باشد، اما امکانات توسعه آن محدودتر است.
آیا مادربردهای کوچکتر خنک‌سازی ضعیف‌تری دارند؟
در بیشتر موارد، پاسخ مثبت است. به‌دلیل ابعاد کوچکتر کیس‌های Mini-ITX و Micro-ATX، جریان هوا در این فضاها محدودتر است. بنابراین اگر قصد دارید از قطعاتی با مصرف بالا و دمای زیاد استفاده کنید، انتخاب مادربرد بزرگتر در یک کیس جادار توصیه می‌شود.
آیا می‌توان یک مادربرد Micro-ATX را در کیس ATX نصب کرد؟
بله، اکثر کیس‌های ATX از مادربردهای Micro-ATX و Mini-ITX نیز پشتیبانی می‌کنند. اما برعکس این موضوع همیشه صادق نیست، چون کیس‌های کوچکتر محدودیت اندازه دارند.
کدام فرم‌فاکتور برای گیمینگ مناسب‌تر است؟
مادربردهای ATX به‌دلیل اسلات‌های بیشتر، قابلیت ارتقای بهتر و فضای کافی برای کارت‌های گرافیک حجیم، گزینه‌ی ایده‌آلی برای سیستم‌های گیمینگ حرفه‌ای هستند. البته Micro-ATX هم برای گیمرهای معمولی کافی و مقرون‌به‌صرفه است.
آیا مادربردهای Mini-ITX برای استفاده روزمره کافی هستند؟
بله، Mini-ITX برای کارهای روزمره مانند وب‌گردی، تماشای فیلم، برنامه‌نویسی سبک و حتی برخی بازی‌ها مناسب است. با این حال اگر قصد ارتقاء یا استفاده از کارت گرافیک مجزا را دارید، باید به محدودیت‌های آن توجه کنید.
تفاوت قیمت بین این فرم‌فاکتورها چقدر است؟
غالباً Micro-ATX ارزان‌تر از ATX و Mini-ITX است. Mini-ITX به‌دلیل طراحی فشرده و خاص ممکن است گران‌تر از Micro-ATX باشد، در حالی که ATX به‌سبب قابلیت‌ها و اندازه‌ی بزرگتر قیمت بالاتری دارد.
منبع: corsair.com
