فناوری پردازنده‌ها به طور مداوم در حال پیشرفت و تحول است. نسل‌های جدید تراشه‌ها به طور مداوم جایگزین تراشه‌های قبلی خود می‌شوند و تسلط بر بازار همچنان بین AMD و Intel تغییر می‌کند. با این حال، یک چیز عمدتاً یکسان است؛ نوع سوکت CPU.
درواقع مشخصات فنی سوکت‌ها تکرار می‌شود، اما نوع فناوری مورد استفاده سوکت در خط تولید یک شرکت خاص کم‌وبیش یکسان است. مثلاً اینتل از LGA استفاده می‌کند، AMD سوکت PGA را ترجیح می‌دهد و پردازنده‌های موبایل تقریباً همیشه BGA هستند.
اما این کلمات اختصاری به چه معنا هستند و این فناوری‌های سوکت دقیقاً چه تفاوتی دارند؟ در این مقاله از مجله تکنولوژی لیپک، شما را با انواع سوکت‌های مادربرد و سی پی یو آشنا خواهیم کرد.
نکته: سوکت‌های تعبیه شده در مادربردها قابل تغییر نیستند و هر قسمت از مادربرد برای کار با نسل‌های خاصی از پردازنده‌های AMD یا Intel تنظیم شده است. بنابراین، برای انتخاب بین پردازنده‌های AMD و Intel باید به مدل مادربرد و سوکت آن دقت کنید.
سوکت پردازنده چیست؟
یک پردازنده بسته به مدل، در یک سوکت یا اسلات قرار می‌گیرد. البته امروزه اکثر پردازنده‌ها در یک سوکت روی مادربورد قرار می‌گیرند. به عبارت ساده تر، سوکت وظیفه اتصال پردازنده به مادربرد را بر عهده دارد.
محل پیدا کردن سوکت سی پی یو ممکن است بسته به نوع مادربردی که استفاده می‌کنید متفاوت باشد. مادربردهای استاندارد ATX (و همچنین Micro ATX و EATX) دارای سوکت به سمت بالا هستند، در حالی که در یک برد Mini-ITX، کمی به مرکز نزدیکتر است.
به راحتی می‌توان سوکت را در مادربرد تشخیص داد زیرا یک مربع خالی بزرگ است و فضای خوبی را روی مادربرد اشغال می‌کند.
انواع مختلفی از سوکت‌ها وجود دارد که به اختصار در زیر معرفی شده‌اند و همگی با پردازنده‌های AMD و/یا اینتل استفاده می‌شوند.
- آرایه شبکه پین (PGA) که دارای یک ردیف سوراخ در اطراف یک سوکت مربع است.
- آرایه شبکه پین های گام به گام (SPGA) که دارای سوراخ‌های پلکانی است تا بتوان پین‌های بیشتری را وارد کرد.
- آرایه شبکه پین پلاستیکی (PPGA)
- آرایه شبکه پین میکرو (µPGA)
- آرایه شبکه توپ فلیپ تراشه (FCBGA)
- آرایه شبکه زمین (LGA)
نکته: تفاوتی بین سوکت پردازنده و سوکت مادربرد وجود ندارد و هر دو یکی هستند.
انواع سوکت مادربرد و پردازنده
ده‌ها مدل سوکت مادربورد (سوکت پردازنده) در بازار وجود دارد. به همین خاطر بسیاری از ما هنگام خرید سوکت مادربرد سردرگم می‌شویم و نمی‌دانیم کدام یک برای ما مناسب هستند. در این بخش می‌توانید اطلاعات کامل انواع سوکت‌های مادربرد را به دست آورید.
سوکت‌های LGA
Land Grid Array یا همانطور که معمولاً LGA نامیده می‌شود، پیکربندی است که پایه‌های اتصال را روی مادربرد قرار می‌دهد. خود پردازنده فقط نقاط تماس مکمل را دارد که باید کاملاً با پین‌های سوکت هماهنگ شوند. این امر CPU را از هرگونه مشکل ناشی از آسیب یا خم شدن پین‌ها در امان می‌گذارد و کار و نصب آن را آسان‌تر می‌کند. در عین حال، هزینه مادربرد را بالا می‌برد و به قرار دادن بسیار دقیقی نیاز دارد.
سوکت LGA بیشتر برای پردازنده‌های اینتل استفاده می‌شوند. اما باز هم باید تأکید کنیم که هر نوع سوکت LGA برای یک نوع پردازنده اینتل به خصوص مناسب است. به‌عنوان‌مثال به موارد زیر توجه کنید:
- سوکت LGA1200 از 1200 پین برخوردار است که با پردازنده‌های نسل یازدهم اینتل مطابقت دارند.
- سوکت LGA1700 از 1700 پین برخوردار است که برای پردازنده‌های نسل دوازدهم اینتل مناسب هستند (البته این نوع سوکت توسط برخی از پردازنده‌های AMD نیز استفاده می‌شود).
- سوکت TR4 نیز نوعی سوکت LGA است که 4094 پین دارد. این سوکت برای پردازنده‌های AMD Ryzen Threadripper مناسب می‌باشد.
نکته مهم در مورد سوکت‌های LGA: عدد بعد از “LGA” به تعداد پین‌های موجود در سوکت اشاره دارد. مثلاً سوکت LGA1151 دارای 1151 پین یا سوکت LGA2066 دارای 2066 پین است.
در صورت تمایل، مقاله انواع پردازنده‌های اینتل را مطالعه کنید.
سوکت‌های PGA
فناوری سوکت قدیمی تر، پین گرید آرایه (PGA) است. زمانی که اینتل نیز از آن استفاده کرد، در حال حاضر تنها توسط تراشه‌های AMD استفاده می‌شود.
برخلاف LGA، سوکت PGA سوکتی است که پین‌هایش بر روی CPU قرار دارند. در این نوع سوکت پدهای اتصال بر روی مادربرد قرار گرفته‌اند (درون حفره‌های سوکت PGA). پین‌هایی که بر روی CPU قرار دارند با پدهای اتصالی که روی مادربورد هستند مطابقت دارند و به یکدیگر متصل می‌شوند.
از آنجایی که پردازنده معمولاً گران‌تر از مادربرد است، یک پین آسیب‌دیده می‌تواند هزینه زیادی را برای شما به همراه داشته باشد. علاوه بر این، ساختن ویژگی‌هایی که از پین‌ها در هنگام حضور روی مادربرد محافظت می‌کنند، آسان‌تر است و LGA را از این جنبه برتر می‌سازد. اما اگر به درستی نصب شود (مثلاً در یک دستگاه از پیش مونتاژ شده)، عملاً هیچ تفاوتی وجود ندارد.
اکثر پردازنده‌های AMD سوکت‌های PGA را پیاده‌سازی می‌کنند. در نتیجه، مادربردهای AMD معمولا ارزان‌تر هستند و هزینه اسمبلی یک کامپیوتر AMD را کاهش می‌دهند. برخی از تراشه‌های این شرکت گاهی اوقات از LGA استفاده می‌کنند، اما نمونه‌هایی از این دست کم هستند.
به عنوان مثال سوکت PGA-1331 برای پردازنده‌های سری Zen AMD (شامل Zen+، Zen 2 و Zen 3) استفاده می‌شود.
در صورت تمایل، مقاله انواع پردازنده‌های AMD را مطالعه کنید.
سوکت‌های BGA
سوکت‌های Ball grid array یا همان BGA یک فرق اساسی با دو نوع سوکت قبلی دارند: این نوع سوکت‌ها معمولاً برای لپتاپ (و نه کامپیوتر) استفاده می‌شود. پس برای کامپیوترهای شخصی (PC) نباید به سراغ این نوع سوکت برویم.
بعلاوه، سوکت‌های BGA به طور دائمی بر روی مادربورد نصب می‌شوند و دیگر قابل تعویض یا جابه‌جایی نیستند. ویژگی بارز BGA این است که پردازنده به طور مستقیم بر روی مادربرد لحیم می‌شود، بدون هیچگونه امکان حذف.
از آنجایی که یک تراشه BGA حتی پین‌های رابط ندارد، نمی‌توانید پردازنده دیگری را در این سوکت نصب کنید. این باعث می‌شود که چنین CPUهایی به پیکربندی اصلی خود بچسبند و جایی برای ارتقای سیستم باقی نماند.
به همین دلیل است که این نوع سوکت فقط برای دستگاه‌های لپ تاپ و گاهاً موبایل استفاده می‌شود. برای مثال، پردازنده‌های ARM و Qualcomm که با اکثر گوشی‌های اندرویدی عرضه می‌شوند، از سوکت‌های BGA استفاده می‌کنند.
مقایسه و تفاوت سوکت‌های AMD و اینتل
تفاوت سوکت پردازنده‌های AMD و Intel را در پین‌های آنها می‌توان دانست. CPUها از طریق اتصالات الکتریکی که از طریق مجموعه‌ای از پین‌ها حمل می‌شوند، با بقیه سیستم ارتباط برقرار می‌کنند. بسته به پردازنده، آن پین‌ها یا روی سوکت یا در قسمت زیرین خود CPU قرار دارند.
برای AMD، پین‌ها روی CPU هستند و CPU درون سوراخ‌های سوکت مادربرد قرار می‌گیرد. در همین حال، اینتل پین‌ها را روی مادربرد می‌گذارد و CPU مجموعه‌ای از اتصال‌ها را در قسمت زیرین پردازنده دارد.
محل قرارگیری پین‌ها تفاوت بزرگ بین این دو نوع پردازنده و نحوه تشخیص آسان دو نوع سوکت است، اما نشانه‌های دیگری وجود دارد که می‌توانید به دنبال آنها باشید.
به عنوان مثال، اینتل از یک براکت و چفت نگهدارنده استفاده می‌کند که براکت تا حدی CPU نصب شده را می‌پوشاند. برخلاف اینتل، AMD از یک اهرم نگهدارنده استفاده می‌کند. پردازنده AMD نصب شده تا حدی توسط یک براکت پوشانده نمی‌شود.
انواع سوکت پردازنده‌های اینتل
در اینجا برخی از سوکت‌های رایج اینتل را به شما معرفی می‌کنیم.
| سوکت | توضیح |
| LGA 2011 | 2011 پین برای پردازنده‌های Intel Core i7 و Xeon |
| LGA 1700 | مناسب پردازنده‌های دسکتاپ نسل 12 و 13 اینتل؛ تعداد و قدرت بیشتر پین‌ها؛ مکانیزم 4 کلیده (2 برابر نسل‌های قبلی) |
| LGA 1366 | 1366 پین برای پردازنده‌های Intel Core i7، Xeon و Celeron |
| LGA 1200 | طراحی برای مادربردهای سری 400 و برای پردازنده‌های نسل دهم اینتل (سازگار با نسل 11)؛ 49 پین بیشتر از نسل قبلی خود |
| LGA 1151 | پشتیبانی از شش چیپست مختلف که اورکلاک را فقط به پردازنده گرافیکی محدود می‌کنند |
| LGA 1155 | قدیمی‌ترین نسل که همراه با پردازنده نسل دوم اینتل وارد بازار شد اما از چند نسل پشتیبانی می‌کند. |
| LGA 1156 | 1156 پین برای پردازنده‌های Intel Core i7، i5، i3 |
| LGA 1150 | پشتیبانی از نسل چهارم Intel Core |
| LGA 775 | 775 پین برای پردازنده‌های Intel Pentium 4s، Celerons، Core 2 Duo، Core 2 Extreme و Core 2 Quads |
انواع سوکت پردازنده‌های AMD
سوکت‌های پردازنده را سوکت‌های نیروی درج صفر (ZIF) نیز می‌نامند. آنها در اندازه‌های مختلف تولید می‌شوند. هر سوکت پردازنده یک یا چند مدل پردازنده خاص را می‌پذیرد. سوکت دارای یک اهرم کوچک در کناره است که با بلند شدن، پردازنده را کمی به سمت بالا و از سوراخ‌های سوکت خارج می‌کند.
هنگام نصب پردازنده، CPU روی سوراخ‌ها قرار می‌گیرد و اهرم فشار داده می‌شود تا پین‌های پردازنده با نیروی یکسانی روی همه پایه‌ها وارد شکاف شوند. در جدول زیر می‌توانید لیست کامل سوکت‌های AMD را مشاهده کنید.
| سوکت | توضیح |
| AM3 | 940 پین برای پردازنده‌های AMD Phenom II X3، X4 و Athlon II |
| AM3+ | 942 پین برای پردازنده‌های AMD FX، Phenom II، Athlon II، Sempron |
| AM4 | پشتیبانی از پردازنده‌هایی با چیپست‌های AMD X300، A300 و PRO 500 |
| AM5 | پشتیبانی از چیپست سری Ryzen 7000 |
| TR4 | پشتیبانی از نسل اول و دوم پردازنده‌های دسکتاپ مبتنی بر Zen Ryzen Threadripper (نام دیگر: Socket SP3r2) |
| FM1 | 905 پین برای پردازنده‌های AMD Athlon II، LIano |
| FM2 | 904 پین برای APUهای AMD، ترینیتی |
| FM2+ | 906 پین برای پردازنده‌های AMD APU، Kaveri، Godavari و سری A8/A10 |
سوالات متداول
آیا نوع سوکت CPU مهم است؟
بله. پردازنده‌ها معمولاً فقط با انواع خاصی از سوکت‌های CPU که برای آن ساخته شده‌اند کار می‌کنند. مطمئن شوید که سوکت CPU انتخابی شما با پردازنده/مادربرد شما سازگار است.
کدام پردازنده اینتل از سوکت LGA 1151 استفاده می‌کند؟
پردازنده‌های دسکتاپ Intel نسل ششم، نسل هفتم، نسل هشتم و نسل نهم از سوکت LGA1151 استفاده می‌کنند. مثلاً پردازنده‌های Coffee Lake از سوکت LGA1151 استفاده می‌کنند.
چطور بدانم چه نوع سوکتی بر روی کامپیوترم است؟
یک راه بسیار سریع و آسان برای تعیین انواع سوکت مادربرد، استفاده از نرم‌افزار رایگان Speccy است. این نرم‌افزار به شما نشان می‌دهد که کامپیوتر شما از چه سوکت مادربردی استفاده می‌کند.
کدام فناوری سوکت بهترین است؟
LGA در هنگام نصب پردازنده کمی آزادی عمل می‌دهد، در حالی که PGA مقداری در هزینه مادربرد صرفه‌جویی می‌کند. BGA بدترین نوع سوکت از نظر قابلیت سفارشی‌سازی است، زیرا هرگز نمی‌توانید پردازنده را عوض کنید.
آخرین سوکت پردازنده اینتل چیست؟
LGA 1700 جدیدترین سوکت پردازنده اینتل است. این اولین بار در نوامبر 2021 منتشر شد و با پردازنده‌های دسکتاپ Intel Alder Lake (نسل دوازدهم) و Raptor Lake (نسل سیزدهم و نسل چهاردهم) سازگار است.
چیپست‌های AMD از چه نوع سوکتی استفاده می‌کنند؟
اکثر پردازنده‌های AMD سوکت‌های PGA را پیاده‌سازی می‌کنند. در نتیجه، مادربردهای AMD معمولا ارزان‌تر هستند و هزینه اسمبلی یک کامپیوتر AMD را کاهش می‌دهند. برخی از تراشه‌های این شرکت گاهی اوقات از LGA استفاده می‌کنند، اما نمونه‌هایی از این دست کم هستند.
منابع: globalamericaninc.com | howtogeek.com
