نفوذ تکنولوژی به دنیای کودکان خردسال موجب می‌شود خلق رویاها و تخیل آنها که به واسطه بازی‌های فیزیکی و اجتماعی رخ می‌دهد، به تعویق بیافتد. با وجود آنکه نمی‌توان مزایا و فواید گوشی‌های هوشمند برای کودکان را نادیده گرفت، اما عموماً به دلیل خرید گوشی زودتر از موعد مناسب، عدم کنترل والدین در نحوه و مدت‌زمان استفاده از گوشی و مواردی از این دست، مضرات استفاده از آن بیشتر بوده و آسیبهای چشمی، اجتماعی و یادگیری کودک را منجر خواهد شد.
اگرچه این آسیب‌ها به گزینه‌های مختلفی از جمله سن کودک، میزان استفاده، محتوا، نحوه استفاده و … بستگی دارد اما به‌طور کلی می‌توان آنها را در جدول زیر خلاصه کرد:
| عوارض استفاده از موبایل و تبلت | توضیحات |
| کاهش تعامل اجتماعی | وقتی کودکان بیش از حد وقت خود را با موبایل سپری می‌کنند، ممکن است تعاملات اجتماعی آنها کاهش پیدا کرده و در توانایی آنها در برقراری ارتباط با دیگران نقص ایجاد شود. |
| اختلال در توجه | استفاده مداوم از موبایل و گوشی‌های هوشمند می‌تواند به تنبلی ذهنی منجر شود و توجه کودکان را به کتاب‌ها و فعالیت‌های تحصیلی کاهش دهد. |
| افزایش استرس و اضطراب | تماشای محتواهای نامناسب یا بازی‌های خشن در موبایل ممکن است به کودکان اضطراب و استرس بیشتری تحمیل کند. |
| خطر اعتیاد به تکنولوژی | کودکان ممکن است به موبایل و بازی‌های موبایلی اعتیاد پیدا کنند و این اعتیاد می‌تواند تأثیرات منفی بر روی توانایی‌های تحصیلی و اجتماعی آنها داشته باشد. |
| خطرات امنیتی | کودکان ممکن است به‌طور ناخودآگاه به اطلاعات شخصی و حساس دسترسی داشته باشند و آنها را در اختیار هکرها قرار دهند. همچنین ممکن است در اینترنت به محتواهای نامناسب دسترسی داشته باشند. |
| کمبود فعالیت بدنی | استفاده طولانی‌مدت از موبایل می‌تواند کودکان را از فعالیت‌های بدنی مختلف باز دارد و منجر به افزایش وزن و نقص حرکتی شود. |
در ادامه این مقاله از مجله تکنولوژی لیپک، شما را با کلیه اثرات، مضرات و آسیبهای احتمالی گوشی برای کودکان آشنا خواهیم کرد.
مشکلات استفاده از موبایل برای کودکان
با اینکه می‌دانیم که استفاده از موبایل برای ارتباطات و انجام کارهای روزمره خانواده بسیار رایج است، اما همین استفاده می‌تواند مشکلات مختلفی را نیز به همراه داشته باشد که برای کودکان بیش از تصور خواهد بود. بهتر از به جای سرگرم کردن فرزند خود با تکنولوژی، در پی ایجاد ارتباطات سالم او با دیگران باشید. ارتباطات، همبستگی فردی و اجتماعی انسان‌ها از دوران کودکی شروع می‌شود، پس چه بهتر که با روش صحیح، این ارتباط را شکل دهیم.
باید توجه داشت که استفاده از موبایل در میزان مناسب و با توجه به ایجاد محدودیت والدین می‌تواند به جای ضرر برای شکل‌گیری ذهن کودک شما مفید نیز باشد. ایجاد تعادل بین استفاده از موبایل و فعالیت‌های دیگر می‌تواند از بروز این مشکلات پیشگیری کند. از جمله عوارض مهم استفاده مکرر فرزندان شما از موبایل به شرح زیر است:
اعتیاد و وابستگی کودکان به گوشی
اعتیاد و وابستگی کودکان به موبایل یک مشکل رایج در جوامع امروزی‌ست و ممکن است تأثیرات منفی بر روی رشد و توسعه آنها داشته باشد. استفاده بیش از حد آنها از بازی‌ها همچنین توانایی برقراری ارتباطی که از طریق موبایل با دوستان خود ایجاد می‌کنند، تاثیر زیادی بر روی اعتیاد کودک شما دارد.
وجود اپلیکیشن‌های جذاب، بچه‌ها را به تبلت و موبایل وابسته می‌کند؛ لذا والدین برای رها شدن کودک خود از این مسئله باید راه‌حل‌های زیر را به کار بگیرند:
- ایجاد محدودیت‌های زمانی: تعیین زمان مشخصی برای استفاده از موبایل و تعیین محدودیت‌های زمانی برای بازی‌ها و استفاده از اپلیکیشن‌ها به کودک کمک می‌کند تا از استفاده بیش از حد جلوگیری شود.
- تربیت آگاه: به کودکان خود آموزش دهید که چگونه از موبایل به درستی استفاده کرده و از مضرات آن دوری کنند.
- ایجاد فرصت‌های جسمانی و اجتماعی: فرصت‌هایی برای فعالیت‌های خارج از خانه و ارتباط اجتماعی با دوستان و خانواده کودکان را ایجاد کنید.
افزایش وزن و چاقی کودک
از جمله اثرات منفی گوشی بر کودکان، افزایش وزن آنها است. اگر کودک به موبایل وابسته شود، هرگز میل به ترک آن را نشان نخواهد داد. ترک نکردن موبایل و تبلت، فرزند را بی‌تحرک و تنبل می‌کند؛ به‌طوری‌که از بازی و سرگرمی‌های پرتحرک دوری کرده و به تدریج این بی‌تحرکی بر روی وزن و سلامتی او تاثیر می‌گذارد.
باید برای استفاده کودک خود از موبایل، محدودیت زمانی تعیین کنید. برای تشویق و جایزه، به او اجازه بازی با موبایل را دهید نه صرفاً برای سرگرمی. برای مثال پس از مطالعه کتاب یا کمک کردن به شما در فعالیت‌های خانه، اجازه استفاده از موبایل را به او بدهید. کودک شما برای ایجاد روابط اجتماعی و شکل‌گیری مناسب توانایی‌هایش نیازمند بازی‌های اجتماعی و فیزیکی است.
کاهش خلاقیت کودک
فرزند شما در سنین پایین، ذهن و دنیای خود را بامعنا خلق می‌کند. این رویاهای کودکانه و جذاب آینده وی را می‌سازد، آینده‌ای سالم و پر از جذابیت‌هایی که ما بزرگسالان از آن بی‌خبریم.
اگه کودک به جای بازی‌های واقعی در دنیای پیرامون خود، تمام وقت خود را در تکنولوژی صرف کند، این جهان کودکانه پر از نقص و ایراد خواهد شد. والدین باید برای پرورش خلاقیت کودک، الهام‌ساز او شوند. برای اینکه فرزند شما به درستی از تمام جوانب اطراف خود استفاده کند، به وی کمک کنید. از جمله کمک‌های مثبت شما می‌تواند ایجاد محدودیت‌های درست در پی استفاده از موبایل و تبلت باشد.
هرگز با دعوا و تهدید به تنبیه‌های بدنی کودک خود را محدود نکنید، بلکه باید با روش صحیح او را به سمت فعالیت‌های مثبت ببرید. به جای محدود کردن کامل وی به او بفهمانید نباید به صورت دائم با موبایل سرگرم شود. تمام دنیای اطرافش را سرگرم‌کننده بسازید تا خود به خود به سمت سرگرمی‌های واقعی کشیده شود.
فعالیت‌های جسمانی به رشد خلاقیت کودک کمک زیادی می‌کند؛ بازی با گِل بهداشتی، ساخت خانه و پازل و همین‌طور خواندن کتاب، دیدن تصاویر و….. در پرورش خلاقیت تاثیرگذارند. برای کودک خود تایم مشخصی را قرار داده تا وی با شما به ایجاد سرگرمی بپردازد. برای مثال، یک روز را بدون تلفن همراه سپری کنید، هم شما و هم کودک. با هم نقاشی بکشید، آشپزی کنید، اموری مثل جمع کردن اسباب‌بازی یا پیکنیک رفتن را حتماً انجام دهید. سرگرمی‌هایی که با انجام امور منزل نیز همراه هستند، در شکل‌گیری خلاقیت بچه‌ها کمک شایانی می‌کنند.
از بچه‌ها بخواهید تخیل کنند. از آنها سوالاتی راجب آینده و خواسته‌هایشان بپرسید. از کودک خود همیشه بخواهید راجب زندگی خود صحبت‌های زیادی کند. این امر به شما اجازه شناخت فرزندتان را می‌دهد. بگذارید خودش، بازی‌هایی را که دوست دارد انتخاب کند، ولی پیش از آن یک لیست برای او تهیه کنید. این امر موجب می‌شود در قالب خواسته شما سرگرمی خود را انتخاب کند.
آسیبهای چشمی موبایل
به‌طور عادی تلفن هوشمند آسیب جدی برای چشم‌ها ندارد اما استفاده مکرر و نامحدود در طی زمان طولانی و نیز از از فاصله کم و با نور زیاد صفحه، قطعاً به چشم‌ها آسیب می‌زند. کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض تنبلی چشم و ضعیف شدن آنها هستند. همچنین مهم است که والدین به‌طور مثبت و با روش‌های درست تربیتی با کودکان در مورد استفاده مسئولانه از موبایل صحبت کنند تا آنها از ابتدا با الگوهای بهداشت چشمی صحیح آشنا شوند.
اگر فرزند شما بی‌وقفه از موبایل استفاده کند پس از گذشت مدتی چشم‌ها دچار خستگی خواهند شد و این امر خود موجب اشک چشم می‌شود. صفحه‌نمایش‌های موبایل نور آبی انتشار می‌دهند که ممکن است اختلال در الگوی خواب کودکان را نیز منجر شود. برای مقابله با این مشکل، اکثیر گوشی‌های امروزی، قابلیت حالت شبانه و حالت مطالعه (نور زرد ملایم) را برای کاهش مضرات نور آبی ارائه می‌دهند.
موارد مهم در جلوگیری از آسیبهای چشمی موبایل برای کودک در جدول زیر بیان شده است:
| موارد مهم در پیشگیری | توضیحات |
| محدودیت زمان | توصیه می‌کنیم کودک زیر 12 سال روزانه حداکثر یک ساعت از موبایل یا تبلت برای سرگرمی استفاده کند. |
| فیلتر کردن نور آبی یا حالت شب | این امر موجب می‌شود گوشی با نور آبی خود به چشم فرزند شما آسیب جدی وارد نکند. این امر فقط میزان نور آبی را کاهش می‌دهد و به صورت کامل حذف نمی‌کند. |
| نظارت کردن فرزند خود | بر روی استفاده کودک از گوشی نظارت کنید. مدت استفاده را کنترل کرده و همین‌طور مطمئن شوید فرزند شما به‌طور درست از موبایل استفاده می‌کند. |
| بررسی سلامت چشم کودک | یک دوره را مشخص کنید و کودک خود را در آن دوره نزد پزشک برده تا سلامت چشم‌های او بررسی شود. |
| استراحت | از کودک خود بخواهید هر بیست دقیقه یک‌بار از تلفن خارج شود و به چشم‌های خود استراحت دهد. |
| استفاده از نمایشگرهای مناسب و بزرگ | این امر در خواندن و تماشای تصاویر کمک زیادی می‌کند. اگر کودک به سختی و با تلاش زیاد بخواهد صفحه را ببیند، چشم‌هایش آسیب می‌بیند. |
راهکارهای پیشگیری از آسیب‌ها و خطرات گوشی برای کودکان
- والدین باید به کودکان خود در مورد بحران‌های امنیتی آموزش دهند؛ مثلاً خطرهای پیام‌های ناشناس و پیام‌های تبلیغاتی.
- اطمینان حاصل کنید که محتوایی که کودکان شاهد آن هستند، مناسب سن آنهاست. استفاده و نصب نرم‌افزارهای کنترل والدین می‌تواند به شما کمک کند.
- اشتیاق کودکان به تعامل با دیگران و فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند از مصرف زیاد موبایل جلوگیری کند. تشویق کودکان به بازی با دوستان، شرکت در فعالیت‌های گروهی، ورزشی و سایر فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند مفید باشد.
- به عنوان یک والد، الگوی مثبتی برای کودکانتان باشید. اگر خودتان از موبایل به شیوه معقولی استفاده می‌کنید، احتمالاً کودکانتان نیز این رفتار را یاد می‌گیرند.
- نظارت مداوم بر استفاده کودکان از موبایل مهم است. این نظارت باید در حالتی باشد که جلب توجه نکند.
- مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از موبایل در شب قبل از خواب می‌تواند موجب خواب نامناسب کودکان شود؛ پس پیش از خواب به کودک خود اجازه بازی ندهید.
برای آگاهی از ابزارها و برنامه‌های کنترل والدین و نیز فواید و نحوه خرید گوشی برای کودک، مقاله راهنمای خرید گوشی برای کودک را بخوانید.
آمارهای جهانی اثرات گوشی بر کودکان
در زمینه میزان و نحوه استفاده کودکان از گوشی‌های هوشمند، تحقیقات زیادی در سطح جهان انجام شده و گزارشات قابل توجهی نیز منتشر شده است. در این بخش، به بیان بخشی از آنها می‌پردازیم.
درصد استفاده از گوشی توسط کودکان
آمارهای مرتبط با میزان استفاده از گوشی توسط کودک، با توجه به منطقه جغرافیایی، سن کودکان، فرهنگ جامعه و تغییرات تکنولوژی مختلف متفاوت خواهد بود در کل، می‌توانید با استفاده از مطالعات و اطلاعات آماری زیر مشاهده کنید که میزان استفاده بچه‌ها از گوشی‌های هوشمند در جهان طی سال‌های اخیر افزایش مستمر و قابل توجهی یافته است.
| سال | میزان استفاده کودکان زیر 10 سال | میزان استفاده کودکان 10 تا 18 سال |
| 2018 | 30 درصد | 70 درصد |
| 2019 | 35 درصد | 75 درصد |
| 2020 | 40 درصد | 80 درصد |
| 2021 | 45 درصد | 85 درصد |
| 2022 | 50 درصد | 90 درصد |
همچنین در تحقیقی دیگر، آمارهای جدول بالا مجدداً تایید و روند صعودی آنها مشخص شده است (تصویر زیر).
دلایل دادن گوشی به کودک توسط والدین
نمودار زیر دلایل مختلفی را توضیح می‌دهد که چرا والدین به فرزندان خود تلفن همراه می‌دهند. شایع‌ترین دلایلی که والدین برای دادن موبایل به فرزندان خود گزارش کرده‌اند، هنگام غذا دادن به آنها (47%) و گریه کودکان (42.4%) بوده است. دلایل دیگر انجام کارهای خانه (27.3%)، آرام نگه داشتن فرزندانشان در مکان‌های عمومی (4.5%) و کمک به خوابیدن فرزندانشان (6.1%) بوده است. متن کامل این پژوهش را در منبع مقاله انگلیسی مشاهده کنید.
- اگر به اطلاعات تحقیقاتی و علمی بیشتری در این زمینه نیاز دارید، می‌توانید نسخه PDF تحقیق جامع آمارهای استفاده ار رسانه توسط کودکان و نوجوانان را مشاهده کنید (نسخه انگلیسی): اینجا را کلیک کنید.
جمع‌بندی مضرات و فواید استفاده از گوشی توسط کودک
به‌طور کلی استفاده از موبایل و هر وسیله‌ای که مربوط به دنیای تکنولوژی می‌شود، باید مدیریت شود. مدیریت این موضوع موجب خواهد شد که این امر نه تنها مضر نبوده بلکه مفید نیز باشد.
فواید استفاده کودک از موبایل:
- آموزش: برخی از برنامه‌ها برای رشد و ایجاد خلاقیت کودک مناسب‌اند، همچنین موجب رشد ذهن او می‌شوند.
- سرگرمی: موبایل و تبلت می‌تواند وسیله خوبی در جهت سرگرمی کودک شما باشد.
- گسترش مهارت: برخی از بازی‌ها برای آموزش مناسب هستند، همین بازی‌های آموزشی در جهت توسعه فردی و اجتماعی کودک به شما کمک می‌کنند.
مضرات استفاده کودک از موبایل:
- وابستگی: اگر کودک به صورت مکرر با تبلت و موبایل بازی کند، پس از مدتی به آن اعتیاد پیدا می‌کند. این اعتیاد موجب مشکلات زیادی می‌شود.
- تعامل اجتماعی: استفاده بیش از حد از موبایل ممکن است باعث کاهش تعامل کودک با دیگران در محیط واقعی شود.
- افزایش خطرات امنیتی: کودکان ممکن است به‌طور تصادفی به محتوای نامناسب یا خطرناک در اینترنت دسترسی پیدا کنند.
- کاهش فعالیت‌های بدنی: استفاده طولانی‌مدت از موبایل ممکن است باعث کاهش فعالیت‌های بدنی کودک شود که می‌تواند به مشکلات سلامتی مانند چاقی منجر شود.
- توقف رشد مغزی: خیره شدن به صفحه گوشی، هیچ فعالیت مغزی نیاز نداشته و سبب توقف رشد ذهنی کودک خواهد شد.
چقدر زمان برای استفاده از موبایل مناسب است؟
حداقل نیم ساعت و حداکثر یک ساعت برای کودکان زیر ده سال بهترین زمان استفاده است.
کودکان نوع محتواهایی را می‌توانند در گوشی مشاهده کنند؟
بهترین محتوا برای کودک شما، بازی‌های آموزشی و سالم همچنین مشاهده انیمیشن‌هاست؛ انیمیشن‌هایی که به رشد خلاقیت کمک می‌کنند.
آیا در مورد خطرات آنلاین و ترس‌های امنیتی با کودکان صحبت کنیم؟
قطعاً این کار را انجام دهید. پیش از هر استفاده‌ای به کودک خود در رابطه با تمام مضرات و خطراتی که ممکن است تهدیدش کند صحبت کنید.
سایر منابع: euroschoolindia.com | conwaymedicalcenter.com
