انواع سوکت مادربرد (سوکت پردازنده)
اگر می‌خواهید پردازنده کامپیوترتان را ارتقاء دهید، شناختن انواع سوکت مادربرد برایتان از نان شب هم واجب‌تر است! چرا؟ زیرا هر سوکتی فقط برای پردازنده‌های خاصی مناسب است. بنابراین، اگر بدون آگاهی اقدام به خرید سوکت مادربرد کنید، احتمالاً فقط هزینه‌تان را هدر داده‌اید. اما جای نگرانی نیست. ما اینجا هستیم تا در این مطلب همه چیز را مثل روز برایتان روشن کنیم. نگاهی به این صفحه بیندازید و سپس تصمیم بگیرید که کدام سوکت برای شما مناسب است.
بیشتر بخوانید:
بهترین مادربرد گیمینگ در سال 2023
بهترین مادربردهای اقتصادی 2023
سوکت مادربرد چیست؟
بگذارید به زبان کاملاً ساده این موضوع را توضیح دهیم: هر گاه بخواهیم دو چیز را به یکدیگر متصل کنیم، به ابزاری برای اتصال دادن آنها نیاز داریم. در دنیای تکنولوژی نام این ابزار “سوکت” است. سوکت مادربرد در واقع قسمتی از مادربرد است که وظیفه اتصال CPU و مادربرد را بر عهده دارد. برای این که ماجرا را کاملاً متوجه شوید. صفحه‌ای که در تصویر بالا می‌بینیم، یک مادربرد است. قسمتی از آن که “سوکت مادربرد” نامیده می‌شود را نیز با فلش نشان داده‌ایم. در این تصویر می‌بینید که یک نفر که قصد دارد یک CPU را به مادربرد متصل کند. دقیقاً به همین شیوه که در تصویر می‌بینید، CPU از طریق سوکت به مادربرد متصل می‌شود.
نکته مهم در مورد انواع سوکت مادربرد: اکثر انواع سوکت پردازنده شبیه به یکدیگر هستند. اما باید بدانید که آنها در عمل با هم فرق دارند و هر سوکت مادربرد فقط برای یک نوع CPU مناسب است. به همین خاطر وقتی می‌خواهید یک پردازنده (CPU) جدید بخرید، قبل از هر چیز باید به سوکت مادربوردتان توجه کنید. در غیر این صورت ممکن است پردازنده‌ای بخرید که با سوکت مادربرد شما سازگار نباشد.
مثلاً نگاهی به تصویر زیر بیندازید. شاید تفاوت چندانی بین این دو سوکت مادربرد به چشم نخورد. این‌طور نیست؟ اما در عمل با یکدیگر متفاوت هستند.
نگاهی به ادامه مطلب بیندازید تا ببینید که هر نوع سوکت مادربرد برای کدام CPU مناسب است.
سوکت پردازنده یا سوکت مادربرد؟
سوکت پردازنده چیست؟ سوکت پردازنده در واقع همان سوکت مادربورد است و تفاوتی بین آنها نیست. منظور از هر دو در واقع یک چیز است. وقتی عبارت انواع سوکت CPU را نیز می‌شنوید، منظور از این عبارت هم همان سوکت مادربرد است.
می‌توانیم بگوییم که سوکت CPU در حقیقت مغز سرور ما است! مغز ما انسان‌ها اتصال بین اعضای بدن را هماهنگ می‌کند و به آنها فرمان می‌دهد. سوکت CPU نیز پردازنده یا همان CPU را به تمام اجزای دیگر سیستم متصل می‌کند. پس اگر سوکت CPU نبود در واقع ما هیچ کار خاصی نمی‌توانستیم با کامپیوترمان انجام دهیم.
انواع سوکت مادربرد
انواع سوکت پردازنده برای خودشان دنیایی هستند! ده‌ها مدل سوکت مادربورد (سوکت پردازنده) در بازار وجود دارد. به همین خاطر بسیاری از ما هنگام خرید سوکت مادربرد سردرگم می‌شویم و نمی‌دانیم کدام یک برای ما مناسب هستند.
سوکت‌های LGA
سوکت LGAیکی از انواع سوکت CPUاست که پین‌های آن بر روی مادربرد قرار دارند. پین‌های این نوع سوکت مادربرد با پدهای طلایی که بر پشت پردازنده‌های خاصی قرار گرفته‌اند، مطابقت دارند. در عکس زیر از نمای نزدیک این پین‌ها و پدهای طلایی CPU را نشان داده‌ایم تا شکل آنها را به خاطر بسپارید:
سوکت LGA بیشتر برای پردازنده‌های اینتل استفاده می‌شوند. اما باز هم باید تأکید کنیم که هر نوع سوکت LGA برای یک نوع پردازنده اینتل به خصوص مناسب است. به‌عنوان‌مثال به موارد زیر توجه کنید:
- سوکت LGA1200 از 1200 پین برخوردار است که با پردازنده‌های نسل یازدهم اینتل مطابقت دارند.
- سوکت LGA1700 نیز از 1700 پین برخوردار است که برای پردازنده‌های نسل دوازدهم اینتل مناسب هستند. (البته این نوع سوکت توسط برخی از پردازنده‌های AMD نیز استفاده می‌شود.)
- سوکت TR4 نیز نوعی سوکت LGA است که 4094 پین دارد. این سوکت برای پردازنده‌های AMD Ryzen Threadripper مناسب می‌باشد.
نکته مهم در مورد سوکت‌های LGA: پس همان‌طور که فهمیدید، عدد بعد از “LGA” به تعداد پین‌های موجود در سوکت اشاره دارد. مثلاً سوکت LGA1151 دارای 1151 پین یا سوکت LGA2066 دارای 2066 پین است.
سوکت‌های PGA
برخلاف LGA، سوکت PGA سوکتی است که پین‌هایش بر روی CPU قرار دارند. در این نوع سوکت پدهای اتصال بر روی مادربرد قرار گرفته‌اند. (درون حفره‌های سوکت PGA). پین‌هایی که بر روی CPU قرار دارند با پدهای اتصالی که روی مادربورد هستند مطابقت دارند و به یکدیگر متصل می‌شوند. در تصویر زیر از نمای نزدیک پین‌ها و پدهای اتصال را نشان داده‌ایم تا تفاوت آنها را کاملاً با عکس قبلی (سوکت LGA) متوجه شوید. آیا می‌توانید حفره‌ها یا همان پدهای اتصال ک بر روی مادربرد قرار گرفته‌اند، و پین‌هایی که بر روی CPU قرار دارند را در عکس زیر ببینید؟
حالا بیایید ببینیم انواع سوکت مادربرد PGA برای چه پردازنده‌هایی مناسب هستند؟
این سوکت‌ها عمدتاً برای CPUهای AMDاستفاده می‌شوند. اما باز هم باید توجه کنید که هر نوع سوکت PGA برای انواع خاصی از CPUهای AMD مناسب است. مثلاً:
- سوکت PGA-1331 برای پردازنده‌های سری Zen AMD (شامل Zen+، Zen 2 و Zen 3) استفاده می‌شود.
سوکت‌های BGA
سوکت‌های Ball grid array یا همان BGA یک فرق اساسی با دو نوع سوکت قبلی دارند: این نوع سوکت‌ها معمولاً برای لپ‌تاپ (و نه کامپیوتر) استفاده می‌شود. پس برای کامپیوترهای شخصی (PC) نباید به سراغ این نوع سوکت برویم.
بعلاوه، سوکت‌های BGA به طور دائمی بر روی مادربورد نصب می‌شوند و دیگر قابل تعویض یا جابه‌جایی نیستند. بیایید یک تصویر از این نمونه سوکت نیز ببینیم تا با شکل آن بیشتر آشنا شویم:
سوکت پردازنده‌های اینتل
سوکت پردازنده‌های اینتل یکی از محبوب‌ترین انواع سوکت مادربرد در بازار هستند. اگر شما هم قصد خرید یکی از این سوکت‌ها را دارید، بیایید ببینیم که چه پردازنده‌هایی به کارتان می‌آیند:
Intel LGA 1700
سوکت LGA1700 برای چه پردازنده‌هایی مناسب است؟ پردازنده‌های دسکتاپ نسل دوازدهم اینتل و پردازنده‌های دسکتاپ نسل سیزدهم اینتل بر پایه این نوع سوکت هستند. سوکت LGA1700 از نظر الکتریکی یا مکانیکی با سوکت‌های قبلی (مانند LGA1200، LGA1151 یا سایرین) سازگار نیست.
این نوع سوکت بهتری گزینه برای پردازنده‌های دسکتاپ نسل دوازدهم اینتل و پردازنده‌های دسکتاپ نسل سیزدهم اینتل محسوب می‌شوند. زیرا تعداد پین‌های بالاتری دارند و قدرت ارائه آنها نیز بیشتر است.
اندازه LGA1700 در مقایسه با اندازه سوکت‌های قبلی (مانند LGA1200، LGA1151 یا موارد دیگر) متفاوت است.
مکانیسم کلید سوکت (Socket keying mechanism) نیز در این نوع سوکت نسبت به مدل‌های دیگر متفاوت است. مکانیزم کلید این سوکت از 4 کلید برخوردار است. در حالی که سوکت‌های قدیمی‌تر (مانند LGA1200 یا LGA1151) از 2 کلید برخوردارند. بیایید به دو تصویر زیر نگاه کنیم تا این تفاوت را دقیق‌تر ببینیم:
Inte LGA 1200
این سوکت که بر روی مادربوردهای سری 400 طراحی شده، در سال 2020 به طور خاص برای پردازنده‌های نسل دهم اینتل تولید شد. سوکت LGA 1200 ایتتل 49 پین بیشتر از مدل‌های قبلی دارد.
اگرچه این نوع سوکت برای پردازنده‌های نسل دهم اینتل تولید شد، اما با پردازنده‌های نسل 11 هم سازگار است. سوکت LGA 1200 در چیپست‌های متنوعی ارائه می‌شود. از جمله چیپست H410، B460، H470، Q470، Z490 و W480. (چیپست در واقع همان تراشه‌های مادربورد است که در هر سوکت چیدمان متفاوتی دارند.)
Intel LGA 1151
این سوکت از شش چیپست (تراشه‌های مادربورد) مختلف، از کم‌ترین توان تا بالاترین، پشتیبانی می‌کند: H110، B150، Q150، H170، Q170، و Z170. تمام این مدل‌ها در مقایسه با سوکت‌های قدیمی‌تر مثل LGA 1150 یک مزیت مهم دارند: “این نوع سوکت‌ها از اتصالات USB.03، رم‌های DDR4 DDIM، و کابل‌هایSATA 3.0 بیشتر و متنوع‌تری پشتیبانی می‌کنند.”
البته این مدل سوکت‌ها یک محدودیت هم دارند که باید بدانید:
اکثر چیپست‌های LGA 1151، اورکلاک را فقط به پردازنده گرافیکی (GPU) محدود می‌کنند. (منظور از اورکلاک بالا بردن سرعت بیش از محدوده تعیین شده است.) در واقع با استفاده از این سوکت‌ها شما فقط می‌توانید سرعت پردازنده گرافیکی را از حد تعیین شده افزایش دهید. فقط چیپست Z170 این محدودیت را ندارد.
پس اگر می‌خواهید با ساتفاده از این نوع سوکت، CPU یا RAM خود را اورکلاک کنید و سرعت آنها را هم افزایش دهید، راه حل چیست؟ بله! باید به سراغ چیپست Z170 بروید.
بعلاوه، فقط چیپست‌های H170، Q170 و Z170 از SATA RAID پشتیبانی می‌کنند. و تنها چیپست Q170 می‌تواند از Intel Active Management، Trusted Execution، VT-d و Vpro پشتیبانی نماید.
Intel LGA 1155
قدیمی‌ترین سوکتی که در این راهنما به آن می‌پردازیم، LGA 1155 اینتل است که همراه نسل دوم پردازنده‌های Core اینتل وارد بازار شد. خبر خوب این است که اکثر پردازنده‌های سری Sandy Bridge اینتل با این سوکت سازگار هستند. (البته به‌جز پردازنده‌های سطح بالا، مانند مدل‌های شش هسته‌ای اینتل که به آنها Sandy Bridge-E می‌گویند.)
LGA 1155 یک سوکت بین نسلی است. یعنی پردازنده‌هایی از نسل‌های مختلف را پشتیانی می‌کند. اگرچه این سوکت برای Sandy Bridge (نسل دوم Intel Core) ساخته شده است، اما پردازنده‌های Ivy Bridge (نسل سوم Intel Core) را نیز می‌پذیرد. پس اگر شما هم یک مادربرد قدیمی LGA 1155 دارید، دستتان برای ارتقای پردازنده‌تان خیلی باز است!
مثلاً می‌توانید پردازنده Sandy Bridge دو هسته‌ای قدیمی‌تان را به یک پردازنده Ivy Bridge چهار هسته‌ای (مانند Core i5-3450) ارتقاء دهید. در این صورت عملکرد کامپیوترتان در یک چشم به هم زدن بسیار بهتر خواهد شد!
Intel LGA 1150
سوکت LGA 1150 برای سازگاری با پردازنده‌های Haswell (نسل چهارم Intel Core) طراحی شده است. این سوکت‌ها از بعضی از دسکتاپ‌های Core نسل پنجم که به بازار آمده‌اند نیز پشتیبانی می‌کنند. این نوع سوکت‌ها با چیپست‌های مختلفی در بازار ارائه شده‌اند. (منظور از چیپست تراشه‌های مادربورد است.
همان‌طور که گفتیم هر تراشه‌ای با نوع خاصی از پردازنده سازگاری دارد.) از جمله چیپست‌های H81، B85، Q85، Q87، H87، و Z87. اما هیچ کدام از انواع سوکت مادربرد LGA 1150 از ویژگی‌های پیشرفته‌تر اینتل مانند قابلیت ذخیره‌سازی Intel Rapid Storage پشتیبانی نمی‌کنند.
سوکت پردازنده‌های AMD
در آخر بیایید نگاهی به سوکت‌های سری AMD بیندازیم و ببینیم هر کدام از آنها با چه پردازنده‌هایی مطابقت دارند:
AMD AM3+/AM3
سوکت AM3+ که در اواسط سال 2011 راه اندازی شد، برای پردازنده‌هایی طراحی شده است که از معماری AMD استفاده می‌کنند. این نوع سوکت با CPUهای AM3 سازگار است. به عبارت دیگر، پردازنده‌های AM3 متناسب با مادربرد AM3+ هستند. پردازنده‌های خط AMD Vishera نیز از سوکت AM3+ استفاده می‌کنند.
سوکت‌های AM3+ در واقع نسل جدیدی از همان سوکت‌های AM3 هستند. تنها فرقشان این است که AM3+ یک پین اضافی دارد که باعث می‌شود بتواند از پردازنده‌های AM3+ نیز پشتیبانی کند.
AMD TR4
Socket TR4 از نسل اول و دوم پردازنده‌های دسکتاپ مبتنی بر Zen Ryzen Threadripper پشتیبانی می‌کند. نکته‌ای که باید به یادتان بماند این است که این سوکت با نام Socket SP3r2 نیز شناخته می‌شود.
AMD AM4
این سوکت از پردازنده‌هایی با چیپست‌های AMD X300، A300 و PRO 500 پشتیبانی می‌کند. Ryzen 7 5800X3D سریع‌ترین چیپست در سوکت‌های AM4 است.
AMD AM5
کدام CPUها از AM5 استفاده می‌کنند؟ شرکت AMD این نوع سوکت را برای جدیدترین CPUهای خود تولید کرده است. به همین خاطر، این سوکت فقط از چیپست سری Ryzen 7000 پشتیبانی می‌کند. (از جمله: Ryzen 5 7600X، Ryzen 7 7700X، و Ryzen 9 7900X و 7950X )
سوکت AM5 نسبت به سوکت AM4 بسیار پیشرفته‌تر است و از پین‌های بیشتری برخوردار است. در نتیجه، این سوکت عملکرد سریع‌تر و بهتری دارد.
بیشتر بخوانید: بهترین پردازنده های AMD در سال 2023
نکته پایانی و مهم: چطور بدانم چه نوع سوکتی بر روی کامپیوترم است؟
یک راه بسیار سریع و آسان برای تعیین انواع سوکت مادربرد، استفاده از نرم افزار رایگان Speccy است. این نرم افزار به شما نشان می‌دهد که کامپیوتر شما از چه سوکت مادربوردی استفاده می‌کند. نگاهی به تصویر بالا بیندازید تا ببینید که این نرم افزار چطور نوع سوکت مادربوردتان را به شما نشان می‌دهد.