مادربرد که به‌عنوان هاب مرکزی کامپیوتر شناخته می‌شود که اجزای مختلفی مانند پردازنده، کارت گرافیک و هارد SSD را در کنار هم قرار داده و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به‌طور یکپارچه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. به‌علاوه شامل اجزای مختلفی مانند حافظه رم، مدارها، تراشه‌ها، سوکت‌ها، اسلات‌ها و پورت‌های ضروری می‌شود که تأثیر زیادی بر عملکرد، قابلیت گسترش و سازگاری سیستم کامپیوتر شما دارند. مادربرد همچنین وظیفه تنظیم برق از واحد منبع تغذیه به سایر اجزا را بر عهده دارد تا از عملکرد ایمن تمامی قطعات اطمینان حاصل کند. بنابراین برخلاف ظاهرش این قطعه چیزی بیشتر از یک جعبه پلاستیکی ساده است و شناخت ویژگی‌ها و انواع مختلف مادربردها برای ارتقای کامپیوترها امری ضروری به شمار می‌رود.
ما در این مقاله از مجله تکنولوژی لیپک سعی می‌کنیم به شما کمک می‌کنیم تا بیشتر در مورد مادربردها و ویژگی‌های خاص‌شان بدانید و بتوانید بهترین مادربرد را برای ارتقای سیستم خود خریداری کنید.
مادربرد که به‌عنوان برد اصلی، برد سیستم یا برد منطقی نیز شناخته می‌شود، اولین مدار اصلی بوده که در کامپیوترها و دیگر دستگاه‌های الکترونیکی مانند گوشی‌های هوشمند تعبیه شده است. این برد به شکل یک هاب مرکزی عمل کرده و اجزای مختلفی مانند حافظه رم، فضای ذخیره‌سازی و پردازنده را به یکدیگر متصل می‌کند. این ارتباط به آن‌ها امکان می‌دهد تا با هم تعامل داشته و به‌صورت هماهنگ کار کنند تا عملکرد کلی سیستم را فراهم سازند.
در واقع مادربرد وظیفه پشتیبانی الکتریکی و مکانیکی از اجزای حیاتی مانند CPU (واحد پردازش مرکزی)، رم (حافظه دسترسی تصادفی)، درایوهای ذخیره‌سازی (مانند هارد دیسک و SSD)، کارت‌های توسعه (از جمله کارت گرافیک و کارت صدا) و سایر لوازم جانبی را بر عهده دارد. علاوه‌بر این یک بستر برای اتصال ایمن این قطعات ایجاد کرده و آن‌ها را از طریق مدارها، شکاف‌ها و پورت‌های مختلف به یکدیگر متصل می‌کند.
چندین بخش کلیدی در یک مادربرد وجود دارد که در صورت نیاز به خرید یک مادربرد جدید، آشنایی با آن‌ها ضروری است. موارد زیر تنها بخشی از ویژگی‌ها و اجزای اساسی مادربردها هستند. مدل‌های مختلف مادربرد و اجزای آن‌ها ممکن است بسته به کاربرد مورد نظر، ویژگی‌های اضافی یا متفاوتی را مانند بازی، تولید محتوا یا برنامه‌های سروری ارائه دهند.
یک اسلات ویژه بر روی مادربرد به شمار می‌آید که پردازنده در آن قرار می‌گیرد. این سوکت ارتباط الکتریکی و رابط لازم را برای پردازنده فراهم می‌کند تا با سایر اجزا ارتباط برقرار نماید.
در مرحله بعد اسلات‌های حافظه رم هستند که ماژول‌های حافظه سیستم را در خود جای می‌دهند، مانند بهترین نوع رم DDR5 که به CPU این امکان را می‌دهد تا به سرعت به داده‌های موجود در حافظه دسترسی پیدا کند.
اسلات‌های توسعه نیز برای نصب کارت‌های توسعه به کار می‌روند و شامل کارت‌های گرافیک، کارت‌های صدا، کارت‌های شبکه و سایر کارت‌های جانبی میشوند. این اسلات‌ها از رابط‌های مختلفی مانند PCIe (Peripheral Component Interconnect Express) و استانداردهای قدیمی‌تر مانند PCI یا AGP بهره می‌برند، هرچند که در مادربردهای مصرف‌کننده امروزی دیگر به‌ندرت شاهد استفاده از دو مورد اخیر خواهیم بود.
مادربرد همچنین دارای اتصالاتی برای وصل کردن دستگاه‌های ذخیره‌سازی مانند هارد دیسک (HDD) و درایوهای حالت جامد (SSD) هستند. از انواع رایج این اتصالات می‌توان به پورت‌های SATA (Serial ATA) برای هارد دیسک‌های سنتی و اسلات‌های M.2 برای هاردهای SSD پرسرعت NVMe اشاره کرد.
سیستم اصلی ورودی/خروجی (BIOS) یا جانشین آن یعنی رابط میان‌افزار توسعه‌پذیر یکپارچه (UEFI) بر روی یک تراشه موجود در مادربرد ذخیره می‌شود. این سیستم دستورالعمل‌ها و تنظیمات لازم برای مقداردهی اولیه سخت‌افزار و راه‌اندازی سیستم‌عامل را فراهم می‌کند.
مادربرد دارای کانکتورهای برق است که برای تأمین انرژی از واحد منبع تغذیه (PSU) استفاده می‌کند. همچنین این قطعه دارای کانکتورهای الکتریکی برای اجزایی مانند خنک‌کننده CPU است که از طریق مادربرد برق دریافت می‌کنند. این کانکتورها شامل نمونه‌های اصلی 24 پین ATX و کانکتورهای کمکی مانند کانکتور 4 پین یا 8 پین برای CPU میشوند.
مادربرد همچنین انواع مختلفی از پورت‌ها و کانکتورها را برای اتصال دستگاه‌های جانبی از جمله پورت‌های USB، جک‌های صوتی، پورت‌های اترنت و پورت‌های خروجی ویدئو مانند HDMI، DisplayPort و VGA و غیره ارائه می‌دهد. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله انواع سوکت مادربرد را مطالعه کنید.
مادربرد چندین عملکرد حیاتی را در یک سیستم کامپیوتری بر عهده دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
بیشتر بخوانید: بهترین برندهای مادربرد
برای ساخت یا خرید یک کامپیوتر شخصی که قابلیت ارتقاء داشته باشد، انتخاب مادربرد به‌عنوان جزء اصلی اهمیت بالایی دارد. مادربرد تعیین‌کننده انتخاب‌های دیگر مانند پردازنده (CPU) است و معمولاً پس از انتخاب CPU نوبت به تعیین مدل و نوع مادربرد می‌رسد. به هنگام انتخاب مادربرد باید به نیازهای فعلی و آینده خود توجه کنید. اگر قصد ارتقای پیکربندی کامپیوترتان را ندارید، می‌توانید مادربردی با امکانات پایه تهیه کنید. اما اگر احتمال می‌دهید که در آینده نیاز به گسترش امکانات و توانایی‌های دستگاه دارید باید به سراغ مادربردی بروید که قابلیت پشتیبانی از این تغییرات و نیازهای در حال رشدتان را داشته باشد.
هنگام خرید یک مادربرد جدید به‌عنوان جایگزین یا به‌عنوان ستون فقرات کامپیوتر شخصی جدیدی که در حال ساخت آن هستید، چند فاکتور کلیدی وجود دارد که باید در نظر داشته باشید.
در اینجا هفت عنصر حیاتی که در انتخاب مادربرد باید در نظر گرفته شود آورده‌ایم:
اگر قصد تعویض یا ارتقای مادربرد خود را دارید، می‌توانید مدلی را انتخاب کنید که با CPU فعلی شما سازگاری داشته باشد اما در صورتی که در حال خرید یک CPU جدید یا اسمبلی کامپیوتر شخصی هستید، به یک پردازنده جدید نیز نیاز خواهید داشت.
یک پردازنده (CPU) با سطح متوسط به اندازه کافی توانمند است تا چندوظیفگی و عملکرد روان را برای حداکثر کارایی سیستم‌تان در استفاده‌های تجاری فراهم کند. اگر گیمر هستید به یک پردازنده با سرعت کلاک بالاتر و پشتیبانی مناسب از حافظه رم نیاز دارید. در صورتی که تولیدکننده محتوا هستید باید به دنبال یک پردازنده با حافظه رم کافی باشید تا بتواند ویدیوهای 4K را به خوبی پشتیبانی کند.
بیشتر بخوانید: بهترین مادربردهای گیمینگ
سوکت CPU یکی از عوامل کلیدی در انتخاب مادربرد به شمار می‌آید. نوع سوکت پردازنده مادربرد مشخص می‌کند که کدام پردازنده‌ها با آن سازگار هستند. اگر شما صاحب یک کامپیوتر هستید و به‌دلیل خرابی قطعات یا نیاز به ارتقاء، قصد تعویض مادربرد را دارید، بهتر است مدلی را انتخاب کنید که سوکت آن با CPU فعلی شما سازگار باشد. همچنین می توانید یک CPU جدید بخرید.
برای تعیین نوع سوکت مورد نیاز می‌توانید به اسناد مربوط به CPU خود مراجعه کنید یا اطلاعات آن را در وب‌سایت تولیدکننده جستجو نمایید. در صورتی که خرید خود را به‌صورت آنلاین انجام می‌دهید، معمولاً نوع سوکت در بخش مشخصات CPU ذکر شده است.
برای راحتی بیشتر می‌توانید از جدول زیر نیز استفاده کنید:
| سوکت CPU | سازگاری با پردازنده |
| LGA 1200 | پردازنده‌های نسل 10 و 11 اینتل مانند Core i5، i7 و i9 |
| AM4 | پردازنده‌های AMD Ryzen مانند ریزن 5، 7 و 9 |
هنگام انتخاب کیس کامپیوتر، زیبایی‌شناسی اهمیت زیادی پیدا می‌کند اما نکته کلیدی‌تر اندازه کیس و نوع مادربردی است که می‌تواند از آن پشتیبانی کند. در اینجا به انواع اصلی فرم فاکتورهای مادربرد اشاره می‌کنیم که در زمان ساخت یک کامپیوتر شخصی سفارشی مورد استفاده قرار می‌گیرند:
فاکتور مهم بعدی این است که مادربرد چند پورت توسعه (معمولاً درگاه PCIe) دارد و چه تعداد درگاه برای نیازهای شما مناسب است. اسلات‌های کارت جانبی روی مادربرد امکان افزودن کارت‌های توسعه مختلف مانند کارت گرافیک، کارت صدا و کارت شبکه را فراهم می‌کنند. با نصب این کارت‌ها می‌توان عملکرد و قابلیت‌های کامپیوتر را در زمینه‌های خاص افزایش داد.
دو درگاه توسعه معمولی که باید به دنبال آن‌ها باشید، اسلات PCIe x16 است که می‌تواند کارت‌های گرافیک را در خود جای دهد و اسلات‌های PCIe x1 که برای سایر کارت‌های توسعه مانند افزودن درگاه‌های USB اضافی استفاده می‌شود. اگر می‌خواهید دو کارت گرافیک نصب کنید مطمئن شوید که مادربرد دارای دو درگاه توسعه است که می‌تواند کارت‌های ویدیویی را در خود جای دهد.
بیشتر مادربردها از PCIe 3.0 پشتیبانی می‌کنند اما برخی از مدل‌های جدیدتر قابلیت پشتیبانی از PCIe 4.0 و 5.0 که پهنای باند بیشتری را ارائه می‌دهند نیز برخوردارند. اگر کارت‌های PCIe را دارید یا می‌خواهید در آینده از آن‌ها استفاده کنید بهتر است به دنبال مادربردی باشید که از PCIe 5.0 پشتیبانی می‌کند.
مادربردها علاوه‌بر اسلات های توسعه به انواع کانکتورها نیز مجهز هستند که شما را قادر می‌سازند دستگاه‌ها و لوازم جانبی خارجی را به هم متصل کنید. این کانکتورها معمولاً شامل ترکیبی از پورت‌های USB-A ،USB-C، پورت‌های صوتی، HDMI و DisplayPort هستند و حتی ممکن است پورت‌های قدیمی‌تری مانند VGA ،PS/2، پورت‌های موازی و سریالی را نیز داشته باشند. علاوه‌بر این مادربردها می‌توانند از پورت‌های اترنت و اتصالات دیگری مانند Wi-Fi داخلی و بلوتوث نیز بهره ببرند.
تعداد کافی کانکتورها این اطمینان را می‌دهد که لوازم جانبی خود را می‌توانید به راحتی و بدون نیاز به آداپتورها یا هاب‌های اضافی متصل کنید.
برای کمک به شما در درک اسلات‌های توسعه مختلف و کانکتورهای موجود در مادربردها جدول جامعی را تهیه کرده‌ایم که رایج‌ترین انواع و مشخصات مربوط به آن‌ها را نشان می دهد.
| اسلات‌های توسعه و کانکتورها | توضیحات | کاربرد |
| PCIe x16 | یک رابط پرسرعت برای کارت‌های گرافیک و سایر کارت‌های توسعه نیازمند پهنای باند قابل توجه | برای اتصال کارت‌های گرافیکی با کارایی بالا |
| PCIe x1 | یک رابط با سرعت کمتر برای کارت‌های توسعه مختلف | برای اتصال کارت‌های صدا، کارت‌های شبکه و سایر کارت‌های توسعه |
| M.2 | رابطی برای دستگاه‌های ذخیره سازی با سرعت بالا، مانند درایوهای حالت جامد (SSD) | برای اتصال درایوهای ذخیره‌سازی پرسرعت |
| USB 3.2 Gen 2 | یک رابط USB پرسرعت برای انتقال سریع اطلاعات | برای اتصال دستگاه‌های خارجی مانند درایوهای USB و لوازم جانبی |
| Audio jacks | جک 3.5 میلی‌متری صدا برای اتصال بلندگو، هدفون و میکروفون | برای خروجی و ورودی صدا |
برای استفاده مؤثر از هارد دیسک‌ها (SSD یا HDD) و دستگاه‌های ذخیره‌سازی انتخاب مادربرد مناسب با رابط‌ها و کانکتورهای مناسب اهمیت دارد. مادربردهای مدرن گزینه‌های متنوعی برای ذخیره‌سازی ارائه می‌دهند که نیازهای مختلف کاربران را برآورده می‌سازند و تضمین می‌کنند که یکپارچگی سیستم حفظ شود.
این مادربردها رابط‌های مختلفی برای اتصال دستگاه‌های ذخیره‌سازی دارند. SATA و NVMe رایج‌ترین رابط‌ها برای هارد دیسک‌ها هستند در حالی که اسلات‌های M.2 اتصال سریع‌تری برای هاردهای SSD فراهم می‌کنند. همچنین برخی مادربردها کانکتورهای خاصی برای فناوری‌های ذخیره‌سازی مانند Thunderbolt یا USB 3.2 Gen 2 را ارائه می‌دهند.
هنگام انتخاب مادربرد باید نیازهای ذخیره‌سازی و انواع درایوهای مورد استفاده را در نظر بگیرید. همچنین تعداد دستگاه‌های ذخیره‌سازی و امکان گسترش آینده را مدنظر قرار دهید تا ظرفیت و سرعت انتقال داده بهینه برای کامپیوتر فراهم شود.
اطمینان از تحویل بهینه توان و مدیریت دما برای عملکرد و دوام مادربرد ضروری است زیرا گرمای بیش از حد مادربرد می‌تواند باعث عملکرد ناپایدار و آسیب به قطعات الکترونیکی سیستم شود. همچنین مادربرد باید دارای تنظیم ولتاژ کارآمد و اجزای برق مناسب باشد تا نیازهای سخت‌افزاری با کارایی بالا را برطرف کند و از نوسانات ولتاژ جلوگیری نماید.
روش‌های خنک کننده مختلفی برای کمک به حفظ دمای مادربرد در دسترس هستند. رایج‌ترین گزینه ها عبارتند از:
همچنین عناصر کلیدی که باید برای تحویل کارآمد برق در نظر گرفته شوند عبارتند از:
سرمایه‌گذاری بر روی سیستم‌های تحویل برق قابل اعتماد برای مادربرد عملکرد روان و طول عمر سیستم‌تان را تضمین می کند.
بیشتر بخوانید: بهترین مادربردهای سال
همچنین بررسی تعداد اسلات رم موجود بر روی مادربرد و میزان رم پشتیبانی شده برای برآورده کردن نیازهای حافظه شما مهم است. اگر کامپیوتر شما تنها برای پخش مدیا، مرور وب و انجام بازی‌های ساده استفاده می‌شود، این موضوع چندان اهمیت ندارد. اما در صورتی که قصد ویرایش ویدیو، عکس یا انجام بازی‌های گرافیک سنگین را دارید، وجود گزینه‌ای برای نصب رم بیشتر بسیار ضروری است.
برای بیشتر کاربران با استفاده‌های سبک 8 گیگابایت معمولاً گزینه‌ای مطمئن به شمار می‌آید، در حالی که برای کاربران با استفاده‌های سنگین 16 گیگابایت مناسب‌تر است. رم‌های امروزی از طریق شیارهای مستطیل شکلی به نام ماژول‌های حافظه دوگانه در خط (DIMM) به مادربردها متصل میشوند. تعداد اسلات‌های DIMM موجود در مادربرد مشخص می‌کند که امکان افزودن چه مقدار رم به سیستم وجود دارد. این عدد معمولاً بین 2 تا 8 اسلات متغیر است.
موارد زیر را در زمان انتخاب رم در نظر بگیرید:
هنگام انتخاب مادربرد باید تعادل مناسبی بین بودجه و ویژگی‌های مورد نیاز پیدا کنید. بازار گزینه‌های متنوعی ارائه می‌دهد که ارزش خرید خوبی دارند و نیازهای هر نوع کاربری از گیمرهای بودجه‌دار گرفته تا حرفه‌ای‌ها را بدون هزینه اضافی برآورده می‌سازند.
بیایید محدوده‌های مختلف قیمت و ارزش خریدهای متنوع را بررسی کنیم:
در نتیجه انتخاب مادربرد مناسب در ساخت کامپیوتر شخصی با کارایی بالا بسیار حیاتی است. با توجه به سازگاری، فاکتور فرم، گزینه‌های توسعه و قابلیت‌های ارتقاء می‌توان به یک فرآیند راه‌اندازی روان و سیستمی قوی دست یافت. مادربرد به‌عنوان هاب مرکزی اجزای مختلف کامپیوتر را به هم متصل کرده و پایه و اساس عملکرد کامپیوتر را فراهم می‌کند. همچنین به شما امکان می‌دهد پتانسیل کامل کارت‌های گرافیک خود را آزاد کنید.
در گام نخست نیازهای خود را به دقت ارزیابی کرده و تحقیقات لازم را انجام دهید. یک مادربرد خوب می‌تواند تجربه محاسباتی شما را چه در زمینه بازی، تولید محتوا یا حرفه‌ای بهبود بخشد.
هنگام انتخاب مادربرد باید به سازگاری، عملکرد و اجزای خاصی که برای ساخت سیستم خود نیاز دارید توجه کنید. اطمینان از سازگاری مادربرد با پردازنده و حافظه‌های انتخابی (RAM) شما بسیار حائز اهمیت است. همچنین باید بررسی کنید که مادربرد دارای اسلات‌های توسعه و اتصالات لازم برای پشتیبانی از لوازم جانبی مورد نظر شما باشد. علاوه‌بر این توجه به فرم فاکتور مادربرد، توان ارائه و قابلیت‌های خنک‌کنندگی برای بهینه‌سازی عملکرد و برخورداری از قابلیت اطمینان نیز اهمیت بالایی دارد.
مادربرد به‌عنوان مدار اصلی تمامی قطعات الکترونیکی یک کامپیوتر را به یکدیگر متصل می‌کند. این قطعه بستری را برای ارتباط بین پردازنده، حافظه، هارد دیسک و سایر تجهیزات جانبی فراهم می‌آورد. همچنین مادربرد شامل اجزای مهمی مانند چیپست است که وظیفه مدیریت جریان داده‌ها بین بخش‌های مختلف کامپیوتر را بر عهده دارد و کنترل‌کننده‌های حافظه که جریان داده‌ها را به و از حافظه‌های رم (RAM) مدیریت می‌کنند.
مادربردها در اشکال مختلفی تولید میشوند که اندازه و طراحی فیزیکی آن‌ها را مشخص می‌کند. از جمله فرم‌های رایج می‌توان به ATX ،micro-ATX و mini-ITX اشاره کرد. ATX به‌عنوان فرم استاندارد برای اکثر کامپیوترهای رومیزی شناخته می‌شود و تعادل خوبی بین اندازه و قابلیت گسترش فراهم می‌آورد. Micro-ATX نسبت به ATX کوچک‌تر است اما هنوز هم گزینه‌های توسعه مناسبی را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. Mini-ITX کوچک‌ترین فرم فاکتور است و برای ساخت‌های جمع و جور و قابل حمل گزینه مناسبی به شمار می‌رود.
برای تضمین سازگاری ارتقاهای آینده انتخاب مادربردی با شکاف‌های توسعه و اتصالات مورد نیاز برای اجزایی که ممکن است اضافه کنید، بسیار اهمیت دارد. به‌روزرسانی‌های احتمالی مانند درایوهای ذخیره‌سازی اضافی، کارت‌های گرافیکی قوی‌تر یا افزایش ظرفیت RAM را مد نظر قرار دهید. بررسی مشخصات و ویژگی‌های مختلف مادربردها می‌تواند به شما در اتخاذ تصمیمی آگاهانه کمک کند.
اگرچه مادربردها عموماً از نظر عملکرد قابل اعتماد هستند اما کاربران ممکن است با برخی مشکلات رایج مواجه شوند. این مشکلات می‌تواند شامل عدم سازگاری با قطعات خاص، چالش‌های مربوط به به‌روزرسانی بایوس یا سیستم‌افزار و همچنین مسائل مربوط به تأمین برق یا خنک‌کنندگی باشد. در صورت بروز هرگونه مشکل پیشنهاد می‌شود به دفترچه راهنمای کاربر مادربرد مراجعه، به‌روزرسانی‌های سیستم‌افزار را بررسی کنید و در صورت لزوم از مشاوره حرفه‌ای بهره‌مند شوید.
منابع: