حافظه ذخیره‌سازی به‌عنوان یکی از ارکان اساسی در سیستمهای کامپیوتری نقشی مهمی در ذخیره و بازیابی دادهها ایفا می‌کند. این حافظه دارای دو نوع داخلی و خارجی است که هر کدام ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند و برای کاربردهای متفاوتی مناسب هستند. با پیشرفت تکنولوژی حافظه‌های جدیدی با سرعت‌های بالاتر، ظرفیت‌های بیشتر و دوام عمر طولانی‌تر طراحی و تولید شده‌اند. این پیشرفت‌ها امکان ذخیره‌سازی مقادیر عظیمی از دادهها را فراهم آورده و در نتیجه، تأثیر عمیقی بر روی نحوه زندگی، کار و تعامل ما با دنیای دیجیتال داشته‌اند. در این مقاله از مجله تکنولوژی لیپک، ما به بررسی دقیق این تکنولوژی‌ها و مقایسه عملکرد آن‌ها خواهیم پرداخت و به این سوال پاسخ خواهیم داد که چگونه انتخاب نوع حافظه می‌تواند بر عملکرد کلی سیستمهای کامپیوتری تأثیر بگذارد.
حافظه ذخیره‌سازی به فناوری‌هایی اطلاق می‌شود که از قطعات رایانه‌ای و ابزار ذخیره‌سازی برای نگهداری داده‌های دیجیتال استفاده می‌کند. این حافظه‌ها که شامل دیسک‌های سخت، درایوهای حالت جامد (SSD)، حافظه‌های فلش، نوارهای مغناطیسی و دیگر انواع موجود می‌شوند، امکان ذخیره‌سازی و دسترسی طولانی‌مدت به برنامه‌ها، سیستم‌عامل و فایل‌های کاربر را فراهم می‌آورند.
سرعت خواندن و نوشتن دادهها از این حافظه‌ها عملکرد کلی سیستم را تحت شعاع قرار داده و بر سرعت راه‌اندازی و بارگذاری برنامه‌ها تأثیر می‌گذارد. بنابراین انتخاب حافظه ذخیره‌سازی مناسب می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم کمک شایانی نماید.
انواع مختلفی از دستگاه‌های ذخیره‌سازی کامپیوتر در بازار موجود هستند که هر یک از آن‌ها مشخصات و کاربردهای خاص خود را دارند. برخی از وسایل ذخیره‌سازی رایج عبارتند:
متداول‌ترین ابزار مورد استفاده برای ذخیره دادهها هستند زیرا در مقایسه با سایر دستگاه‌های ذخیره‌سازی عملکردی قابل اعتمادتر و کارآمدتر دارند. برخی از دستگاه های فلش مموری رایج عبارتند از:
این دستگاه‌ها نیز از نوع ذخیره‌سازی ثانویه و قابل حمل هستند. در زیر برخی از دستگاه‌های ذخیره‌سازی نوری آورده شده است:
امروزه حافظه خارجی به دستگاه‌های ذخیره‌سازی مجازی یا ابری ارتقایافته است. شما می‌توانید با پرداخت هزینه فایل‌ها و سایر داده‌های خود را در فضای ابری ذخیره کنید. شرکت‌های زیادی مانند گوگل، آمازون، مایکروسافت هستند که خدمات ابری را ارائه میکنند. گرچه تمام این دادهها در یک دستگاه فیزیکی واقع در مراکز داده شرکت ارائه دهنده خدمات ذخیره می‌شود اما کاربر با دستگاه فیزیکی و مسائل مربوط به تعمیر و نگهداری آن‌ها تعاملی ندارد.
هاردها را می‌توان از نظر کاربرد و نوع نصب به دو شکل اینترنال و اکسترنال دسته‌بندی کرد. هر یک از انواع هاردهای اینترنال و اکسترنال برای ذخیره‌سازی مقادیر زیادی داده مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما انتخاب بین آن‌ها به میزان استفاده و ترجیح شما بستگی دارد. در ادامه تفاوت‌های بین این دو نوع هارد دیسک را با در نظر گرفتن ویژگی‌هایی مانند امنیت، راحتی استفاده، سازگاری با سیستم‌عامل و مقرون‌به‌صرفه بودن بررسی می‌کنیم.
هارد دیسک داخلی دستگاهی برای ذخیره‌سازی دادهها به شکل غیر فرار است که از تکنولوژی‌های مغناطیسی برای خواندن و نوشتن اطلاعات بهره می‌برد. داده‌های ثبت‌شده بر روی این درایورها حتی در صورت خاموش بودن کامپیوتر نیز حفظ می‌شوند. این هارد دیسک‌ها مستقیماً در درون سیستمهای کامپیوتری نصب می‌شوند و قادر به نگهداری حجم وسیعی از دادهها با هزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه هستند. در ادامه انواع درایورهای داخلی را مشاهده می‌کنید.
برخلاف هارد دیسک‌های خارجی و درایوهای فلش که معمولاً حداکثر ظرفیت محدودی دارند، درایورهای داخلی می‌توانند فضای ذخیره‌سازی به مراتب بیشتری را تأمین کنند. این میزان فضای ذخیره‌سازی برای سیستمهای بازی پیشرفته، تولیدکنندگان محتوا که به دنبال حفظ مجموعه‌ای بزرگ از فایل‌های دیجیتالی هستند و کسب‌وکارهایی که به ذخیره‌سازی داده‌های فراوان نیاز دارند، ایده‌آل است.
درایورهای داخلی یک انتخاب مناسب برای کاربرانی هستند که به بهینه‌سازی بودجه خود فکر میکنند. با هزینه اقتصادی و ظرفیت بالا، این دستگاه‌ها راهکاری ایده‌آل برای ذخیره‌سازی حجم گسترده‌ای از دادهها در کامپیوترهای شخصی یا لپ تاپ‌ها محسوب می‌شوند.
یکی از معایب عمده‌ی این درایورها نیاز به اتصالات کابلی است. نصب هارد دیسک داخلی اتصال به کابلهای برق و داده را ضروری می‌سازد. مدیریت این الزامات می‌تواند فرآیندی خسته‌کننده و وقت‌گیر باشد، به‌ویژه هنگامی که با سهولت اتصال یک هارد دیسک خارجی تنها با استفاده از یک کابل USB مقایسه شود.
یکی از محدودیت‌های بارز دستگاه‌های ذخیره‌سازی مذکور، عدم امکان تعویض یا ارتقاء آن‌ها است. در صورت بروز خرابی یا رسیدن به حداکثر ظرفیت ذخیره‌سازی باید یک دستگاه جدید خریداری شود. این مسأله می‌تواند به لحاظ مالی بسیار هزینه‌بر باشد و همچنین به این معنی است که در صورت تمایل به دور انداختن درایو قدیمی امکان حفظ اطلاعات وجود نخواهد داشت.
یک هارد دیسک اکسترنال ابزاری ضروری برای هر کسی است که با فایل‌های حجیم کار می‌کند یا داده‌های زیادی برای ذخیره‌اسازی دارد. این دستگاه‌ها که عمدتاً به‌صورت دیسک‌های سخت هستند، به آسانی از طریق کابل، پورت USB یا به‌شکل بی‌سیم به کامپیوترهای شخصی، لپ‌تاپ‌ها و سایر دستگاه‌های دیجیتال متصل می‌شوند.
بدون توجه به ابعاد یا طراحی، هارد دیسک‌های اکسترنال به کاربران این امکان را می‌دهند که دادهها را با کارآمدی و سهولت بیشتری در مقایسه با روش‌های ذخیره‌سازی سنتی، ذخیره و بازیابی کنند. برخی از انواع درایورهای خارجی را در زیر آورده‌ایم.
این دستگاه‌ها با ارائه ظرفیت‌های بالای ذخیره‌سازی امکان دسترسی آسان به کلیه فایل‌ها را فراهم می‌آورند، بدون آنکه به فضای فیزیکی قابل توجهی نیاز باشد. خواه شما یک کاربر خانگی و آگاه از فناوری باشید و یا نیازمند به راهکارهای پیشرفته‌تر در حوزه فناوری اطلاعات برای کسب‌وکارهای کوچک و شرکت‌های بزرگ، می‌توانید از هارد دیسک‌های خارجی به‌منظور افزایش فضای ذخیره‌سازی و ایجاد یک لایه امنیتی اضافی برای حفاظت از داده‌های خود بهره ببرید.
در صورتی که تمایل به انجام کارهای خود در حال حرکت دارید یا می‌خواهید فایل‌های حجیم را از یک مکان به مکانی دیگر منتقل نمایید، استفاده از هارد دیسک‌های اکسترنال یک راه حل ایده‌آل خواهد بود. این دستگاه‌ها بهراحتی درون کیف شما جا می‌شوند و امکان حمل آن‌ها به هر مکانی فراهم است.
به دلیل اندازه کوچک، کاربران اغلب فراموش میکنند که دستگاه قدرتمندی را همراه خود دارند اما قابلیت حمل هاردهای اکسترنال امکان بازیابی دادهها را در هر مکانی فراهم می‌آورد که این امر از ارزش بالایی برخوردار است. استفاده از یک هارد اکسترنال با ظرفیت بالا و قابلیت‌های افزوده، ذخیره‌سازی اسناد حیاتی، تصاویر، فیلم‌ها و فایل‌های صوتی را برای دسترسی آسان در مکان‌های متعدد ممکن می‌سازد.
یک هارد اکسترنال می‌تواند راهی عالی برای افزایش امنیت داده‌های شما باشد. استفاده از سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری برای بسیاری از مردم عادی شده است، اما همچنان احتمال زمان بارگذاری کند و نقض احتمالی حریم خصوصی وجود دارد.
با یک هارد دیسک اکسترنال می‌توانید کنترل فیزیکی و سرعت دسترسی بیشتری نسبت به سرویس‌های ابری روی داده‌های خود داشته باشید. همچنین، بیشتر هارد دیسک‌ها با رمز محافظت می‌شوند و اطمینان می‌دهند که فقط شما به اطلاعات ذخیره شده دسترسی دارید.
نحوه کار این درایوها به‌گونه‌ای است که برای انتقال سریع دادهها از چرخش فوق‌سریع دیسک‌های داخلی استفاده میکنند. این امر باعث ایجاد سر و صدا می‌شود که گرچه جزئی از عملکرد طبیعی درایوها است اما می‌تواند برای افرادی که به صدا حساسیت دارند، اذیت‌کننده باشد.
یکی از معایب اصلی استفاده از هارد اکسترنال مصرف بالای انرژی آن‌هاست. بسیاری از درایوهای خارجی علاوه‌بر اتصال به کامپیوتر به منبع تغذیه اختصاصی خود نیاز دارند که همین امر موجب افزایش فشار و هزینه برای کاربرانی می‌شود که از این تجهیزات استفاده میکنند.
هاردهای اکسترنال با وجود راحتی و کاربرپسند بودن به قطعات متحرک وابسته هستند که این ویژگی می‌تواند احتمال بروز خطاهای فنی را در مقایسه با درایوهای حالت جامد افزایش دهد. علاوه‌بر این درایوهای خارجی ممکن است تحت تأثیر شرایط محیطی نامساعد مانند گرد و غبار، خاک و تغییرات دمایی قرار گیرند و از همین رو نیازمند تعمیرات و نگهداری‌‌‌‌های دوره‌ای هستند.
در جدول زیر می‌توانید نقاط قوت و ضعف هاردهای اکسترنال و اینترنال را با یکدیگر مقایسه کنید.
| نقاط قوت | نقاط ضعف | |
| هارد اینترنال (Internal Drive) | ظرفیت ذخیره‌سازی بالا مقرون‌به‌صرفه بودن | ظرفیت ذخیره‌سازی بالا وزن سبک افزایش امنیت قابل حمل بودن |
| هارد اکسترنال (External Hard Drive) | نیاز به سیم‌کشی بیشتر غیر قابل تعویض یا ارتقا | پرسر و صدا مصرف برق زیاد نیازمند تعمیرات و نگهداری بیشتر |
این هاردها علاوه‌بر موارد گفته شده در زمینه‌های دیگری نیز تفاوت‌هایی باهم دارند که در ادامه به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
هاردهای اکسترنال عملکردی شبیه به فلش مموری دارند و تنها به وسیله یک کابل USB به سیستم متصل شده و دادهها را انتقال می‌دهند. از سوی دیگر هاردهای اینترنال از روش‌های متفاوتی برای اتصال و انتقال اطلاعات بهره می‌برند که به راحتی و سادگی درایورهای خارجی نیستند.
هاردهای داخلی مستقیماً روی مادربرد نصب می‌شوند و از همین رو دارای سرعت بالاتری در انتقال دادهها نسبت به هاردهای خارجی هستند که از طریق واسطه کابلی به کامپیوتر متصل می‌شوند.
چنانکه از نام این هاردها پیداست، هاردهای اینترنال در قسمت داخلی سیستمهای کامپیوتری نصب می‌شوند در حالی که هاردهای اکسترنال به‌عنوان دستگاه‌هایی مستقل و جدا، از بیرون به دستگاه وصل شده و پس از اتمام کار قابل جداسازی هستند.
احتمالاً این سؤال برای شما هم مطرح شده که تفاوت بین حافظه و فضای ذخیره‌سازی چیست و چه ویژگی‌هایی آن‌ها را از هم متمایز می‌کند. برای آشنایی بیشتر شما می‌خواهیم در ادامه به بررسی این موضوع بپردازیم.
با اینکه هر دو آیتم با دادهها سروکار دارند اما دارای تمایزات مهمی نیز هستند:
رم به داده‌های فعال دسترسی سریع و نانوثانیه‌ای می‌دهد که موجب می‌شود کامپیوتر با سرعت زیادی اطلاعات را بازیابی و پردازش کند. از طرفی ابزارهای ذخیره‌سازی با سرعت کمتری در حد میلی‌ثانیه یا میکروثانیه دادهها را در دسترس قرار می‌دهند.
رم معمولاً در ظرفیت‌های کوچک‌تری عرضه می‌شود که در سیستمهای مدرن بین 8 تا 64 گیگابایت است. اما درایوهای ذخیره‌سازی ظرفیت‌های بسیار بزرگ‌تری دارند که معمولاً از 256 گیگابایت تا چندین ترابایت متغیر است.
حافظه رم فرار است به این معنی که فقط در هنگام روشن بودن سیستم دادهها را حفظ می‌کند. در صورتی که استورج از نوع ذخیره‌سازی غیر فرار بوده و دادهها را حتی زمانی که رایانه خاموش است برای زمانی نامحدود نگه می‌دارد.
رم یک فضای کاری موقت برای برنامه‌ها و داده‌های فعال فراهم می‌کند اما Storage نگهداری طولانی‌مدت سیستم‌عامل، برنامه‌های نصب شده، اسناد و فایل‌های دیگر را ممکن می‌سازد.
حافظه‌های ذخیره‌سازی در دستگاه‌های موبایل و کامپیوتر اگرچه در برخی جنبه‌ها مشابه هستند، اما تفاوت‌های کلیدی نیز دارند. حافظه موبایل معمولاً شامل حافظه داخلی ثابت و گاهی اوقات امکان افزایش حافظه از طریق کارت‌های SD می‌شود. در مقابل، کامپیوترها می‌توانند از انواع مختلفی از حافظه‌ها استفاده کنند که شامل حافظه‌های داخلی، خارجی، SSD ،HDD و حتی حافظه‌های ابری می‌شود.
علاوه‌بر این حافظه RAM در هر دو دستگاه به‌عنوان حافظه موقتی برای پردازش دادهها استفاده می‌شود در حالی که حافظه ROM به‌طور معمول حاوی داده‌هایی است که نباید تغییر کنند، مانند بایوس کامپیوتر یا فریمور دستگاه‌های موبایل.
از نظر سرعت نیز درایورهای اس اس دی موجود در کامپیوترها سریع‌تر هستند و زمان دسترسی کمتری نسبت به حافظه‌های موبایل دارند. همچنین از نظر ظرفیت حافظه‌های کامپیوتری معمولاً فضای بیشتری را ارائه می‌دهند، در حالی که حافظه‌های موبایل به‌دلیل محدودیت‌های فضایی و مصرف انرژی، کوچک‌تر هستند.
هنگام خرید هارد دیسک‌های اینترنال و اکسترنال نکات متعددی وجود دارد که باید مد نظر قرار دهید. اولین قدم، تعیین هدف خرید هارد است؛ آیا به‌دنبال افزایش فضای ذخیره‌سازی دستگاه خود هستید یا نیاز به یک راه حل پرتابل برای انتقال دادهها دارید؟ برای مثال هارد دیسک‌های SSD به‌دلیل سرعت بالا در انتقال دادهها و دوام بیشتر گزینه‌ای عالی برای کاربرانی هستند که کارایی و سرعت بالا را اولویت قرار داده‌اند. از سوی دیگر هاردهای HDD ممکن است در ظرفیت‌های بالاتر و قیمت‌های پایین‌تر موجود باشند که برای ذخیره‌سازی حجم زیادی از دادهها بدون نیاز به سرعت بالای انتقال مناسب‌ترند.
در نظر گرفتن سازگاری هارد با سیستم‌عامل و کامپیوتر شخصی نیز حائز اهمیت است. برخی از هاردها برای سازگاری با سیستم‌عامل‌‌های مختلف نیاز به فرمت‌بندی خاصی دارند. همچنین بررسی ویژگی‌های امنیتی مانند رمزنگاری دادهها می‌تواند برای حفظ امنیت اطلاعات شخصی و حرفه‌ای شما حیاتی باشد. علاوه‌بر این ملاحظاتی مانند سرعت خواندن و نوشتن، ظرفیت حافظه و قابلیت حمل نیز باید در تصمیم‌گیری شما لحاظ شود.
در نتیجه اگر به دنبال هارد اکسترنال هستید توصیه می‌کنیم گزینه‌هایی با ویژگی‌های مقاومتی مانند ضد آب، ضد ضربه و مقاوم در برابر گرد و غبار را در نظر بگیرید که برای استفاده در محیط‌های خارجی یا سفرهایی که ممکن است هارد شما را در معرض شرایط سخت قرار دهد، اهمیت بالایی دارد. همچنین داشتن گارانتی و پشتیبانی پس از فروش به شما تضمین می‌دهد که شرکت سازنده از تعهد بالایی در قبال تولید محصولاتش برخوردار است.
در نهایت تعیین بودجه‌ای که مایل به صرف کردن برای هارد جدید خود هستید می‌تواند گزینه‌های موجود را محدود کند. با این حال به یاد داشته باشید که گاهی صرف هزینه بیشتر برای خرید یک محصول با کیفیت بالاتر می‌تواند در دراز مدت به صرفه‌تر باشد.
در بازار ایران هاردهای متنوعی وجود دارند که به‌دلیل کیفیت بالا و عملکرد مطلوب به پرفروش‌ترین‌ها تبدیل شده‌اند. برخی از این هاردها که در سال 1403 به‌عنوان بهترین‌ها شناخته شده‌اند شامل مدل‌هایی از برندهای معتبری چون وسترن دیجیتال، سیگیت، ای دیتا و توشیبا هستند. این هاردها با ظرفیت‌های متنوع برای کاربران خانگی و اداری با نیاز به سرعت بالا در انتقال دادهها طراحی شده‌اند و به‌دلیل داشتن رابط SATA 3.0 سرعت چرخش مناسب و حافظه کش بالا عملکردی قابل اعتماد و کارآمد را ارائه می‌دهند.
قبل از خرید هر نوع هارد پیشنهاد می‌کنیم دو مقاله زیر را مطالعه کنید:
مهم‌ترین نکته شاید این خطای رایج در انتخاب بهترین هاردها بر اساس ظرفیت بالاتر آن می‌باشد. همچنین اشتباه در انتخاب دستگاه‌ها با مموری بالاتر صرف نظر از نیاز به مقدار بالای ان نیز می‌تواند تفاوت بین مموری و استوریج را مهم‌تر سازد. در ادامه، برای جمع‌بندی آنچه از این مقاله یاد گرفتید به چند سوال متداول شما پاسخ داده‌ایم.
رم حافظه فراری است که برای ذخیره موقت دادهها در حین کار دستگاه به‌کار می‌رود در حالی که استورج (مانند SSD یا HDD) غیر فرار است و برای نگهداری طولانی‌مدت دادهها استفاده می‌شود.
انواع اصلی رم عبارتند از DRAM ،SRAM و SDRAM و همچنین نسخه‌های DDR مانند DDR4 ،DDR3 و DDR5 که در دستگاه‌های مدرن‌تر رایج هستند.
درایوهای SSD از حافظه فلش برای ذخیره دادهها استفاده میکنند و سریع‌تر و بادوام‌تر از هارد دیسک‌های HDD هستند که از دیسک‌های چرخان برای خواندن/نوشتن دادهها بهره می‌برند.
ROM یک حافظه غیر فرار است که برای ذخیره سفت‌افزار یا نرم‌افزار استفاده می‌شود و به ندرت تغییر می‌کند.
فلش مموری نوعی ذخیره‌سازی غیر فرار است که در درایوهای USB، کارت‌های حافظه و SSD استفاده می‌شود و به داشتن سرعت خواندن/نوشتن سریع و دوام بالا معروف است.
حافظه فرار مانند RAM با قطع برق داده‌های خود را از دست می‌دهد در حالی که حافظه‌های غیر فرار مانند درایورهای SSD و HDD دادهها را حتی بدون برق نیز حفظ میکنند.
هارد دیسک اینترنال در داخل کیس کامپیوتر نصب می‌شود و مستقیماً به مادربرد متصل است در حالی که هاردهای اکسترنال قطعات سخت‌افزاری مستقلی هستند که از طریق USB یا پورت‌های دیگر به سیستم وصل می‌شوند.
هارد دیسک‌های داخلی معمولاً سرعت بیشتری دارند و در مقایسه با درایوهای خارجی که به USB یا سایر اتصالات واسطه متکی هستند، دادهها را سریع‌تر انتقال می‌دهند.
از مزایای هارد اکسترنال می‌توان به قابلیت حمل، سهولت استفاده و امکان افزایش فضای ذخیره‌سازی بدون باز کردن کیس کامپیوتر اشاره کرد. این نوع هاردها برای پشتیبان‌گیری و انتقال دادهها بین دستگاه‌های مختلف ایده‌آل هستند.
بله، اما ارتقای هارد دیسک نیاز به باز کردن کیس کامپیوتر و نصب یک درایو جدید دارد. این فرآیند بسته به دستگاه می‌تواند از نظر پیچیدگی متفاوت باشد.
هارد دیسک‌های داخلی به‌طور کلی به ازای هر گیگابایت در مقایسه با هارد اکسترنال ارزان‌تر هستند. با این حال مقدار هزینه تمام شده می‌تواند بر اساس ظرفیت، سرعت و سایر ویژگی‌ها متفاوت باشد.
منابع: