مانیتورهای موجود در بازار و صفحه‌نمایش گوشی از نظر ظاهری و سخت‌افزاری تفاوت‌های زیادی با هم دارند. این تفاوت، بسیار فراتر از اندازه صفحه‌نمایش است. یکی از فاکتورهای ارزیابی کیفیت نمایشگرها، نرخ تازه سازی صفحه (Refresh Rate) می‌باشد که بر حسب هرتز (Hz) اندازه گیری می‌شود. بالا بودن این نرخ سبب می‌شود تصاویر بیشتری در مدت زمان یکسان نمايش داده شود. این یعنی حرکت فریم‌ها روان تر به نظر می‌رسند. هر تلوزیون، مانیتور و صفحه‌نمایش گوشی دائماٌ خود را در هر ثانیه به‌روز یا تازه (Refresh) می‌کنند و نرخ تازه‌سازی مشخص می‌کند که در هر ثانیه، چند بار یک فریم از تصویر جدید روی صفحه‌نمایش داده می‌شود. به عنوان مثال، یک مانیتور با تازه‌سازی صفحه 120 هرتز، 120 تصویر در ثانیه و مانیتور دوم با نرخ بروزرسانی تصویر 240 هرتز، 240 تصویر در ثانیه را به کاربر نشان می‌دهد.
گرچه تفاوت هرتز صفحه‌نمایش با چشم به راحتی حس نمی‌شود اما تجربه استفاده از گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌های گیمینگ با نرخ تازه‌سازی بالا نسبت به یک مانیتور معمولی تفاوت زیادی دارد. در این مقاله از مجله تکنولوژی لیپک می‌خواهیم شما را با صفر تا صد این مفهوم مهم و موثر در کیفیت صفحه آشنا کنیم.
نمایشگرها ثابت (ایستا) نیستند؛ محتوا و حرکت روی صفحه‌نمایش گوشی یا کامپیوتر شما صاف به نظر می‌رسد زیرا هر پیکسل دائماً به‌روز می‌شود تا آخرین محتوای پردازنده گوشی شما را نمایش دهد. نمایشگرها محتوای خود را در فواصل زمانی منظم به‌روز می‌کنند که به آن تازه‌سازی صفحه یا نرخ بروزرسانی تصویر گفته می‌شود.
نرخ تازه‌سازی یا ریفرش ریت، فاصله زمانی بین به‌روزرسانی صفحه‌نمایش لپ تاپ یا گوشی را اندازه گیری می‌کند. به عبارت دیگر، هر چند وقت یک‌بار و با چه سرعتی محتوای روی صفحه رفرش (تازه) می‌شود. نمایشگر 60 هرتز 60 بار در ثانیه و 120 هرتز 120 بار در ثانیه به‌روز می‌شود؛ این یعنی یک صفحه‌نمایش 120 هرتزی دو برابر سریعتر از یک پنل 60 هرتزی و 4 برابر سریعتر از نمایشگر 30 هرتزی تازه می‌شود.
زمان به‌روزرسانی سریعتر به معنای تأخیر کمتر است زیرا پیکسل‌ها بیشتر به‌روزرسانی می‌شوند. برای مثال، 16.6 میلی‌ثانیه برای تازه‌سازی کامل نمایشگر 60 هرتزی، 11.1 میلی‌ثانیه برای 90 هرتز، و فقط 8.3 میلی‌ثانیه برای پانل نرخ 120 هرتزی طول می‌کشد. نرخ تازه‌سازی تنها عامل تأخیر نمایشگر نیست اما مهم‌ترین عامل است.
نکته: نرخ تازه‌سازی صفحه‌نمایش با رزولوشن (وضوح تصویر) صفحه‌نمایش متفاوت است. برای آشنایی با رزولوشن نمایشگر مقاله “رزولوشن صفحه‌نمایش چیست” را بخوانید.
نمایشگرهای با نرخ تازه‌سازی بالاتر باعث می‌شوند محتوای متحرک روان‌تر و سریعتر به نظر برسد و در هنگام مشاهده فیلم یا بازی، تاثیر مثبت خود را نشان دهد.
با این حال، بیشتر محتوای ویدیویی با استاندارد 24 فریم در ثانیه یا 24 هرتز پخش می‌شوند. به این ترتیب، پردازش نمایش باید یا نرخ فریم را با محتوا تطبیق دهد یا محتوا را متناسب با نرخ فریم ارتقاء دهد. نمایشگرهای 120 هرتزی از نظر کیفیت نمایش محتوای متحرک عالی هستند زیرا می‌توانند محتوا را با فرکانس 60، 30 و 24 هرتز با تقسیم فریم یکسان پخش کنند. سایر نرخ‌های تازه‌سازی هنگام مقیاس‌بندی ویدیوی 24 هرتزی نیاز به پردازش دارند. پردازش با کیفیت پایین می‌تواند باعث ایجاد لرزش در ویدیوهای شما شود که اتفاق خوبی نیست.
نمایشگرهای سریعتر تفاوت زیادی در هنگام بازی ایجاد می‌کنند. نرخ فریم بالاتر و زمان پاسخ‌دهی سریعتر می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در تجربه گیمینگ داشته باشد؛ زیرا تأخیر بصری کمتر است و گیم‌پلی روان‌تر به نظر می‌رسد. گیمرهای کامپیوتری از نمایشگرهای 120 هرتز و حتی 144 هرتز استفاده می‌کنند. با این حال، بازی با نرخ فریم بالا به یک پردازنده قوی نیز نیاز دارد چون تضمین می‌کند که نرخ فریم گرافیکی با نرخ تازه‌سازی بالای صفحه‌نمایش مطابقت دارد. همچنین نوع گیمی که انجام می‌دهید نیز باید از نرخ رفرش بالا پشتیبانی کند. به عنوان مثال یک صفحه‌نمایش 120 هرتزی، تاثیری در تجربه یک بازی با سرعت 30 فریم بر ثانیه نخواهد داشت (اگر کاربر گوشی هستید، مقاله بهترین و قوی‌ترین پردازنده موبایل برای گوشی را از دست ندهید).
متأسفانه، نرخ تازه‌سازی بالا باعث کاهش عمر باتری هم می‌شود. با آزمایش روی گوشی OnePlus 7 Pro، در هنگام استفاده از حالت 90 هرتز در مقایسه با 60 هرتز، شارژ گوشی 200 دقیقه کاهش پیدا کرد. در آزمایشی دیگر روی گلکسی اس 20 اولترا بین دو حالت 60 هرتز و 120 هرتز، افت 9 درصدی عمر باتری ثبت شد. با این حال، گوشی‌های جدیدتر با نمایشگرهای کارآمدتر که از قابلیت نرخ تازه‌سازی تطبیقی (Adaptive refresh rate) 90 هرتز و 120 هرتز برخورداند، عمر باتری مناسبی را ارائه می‌کنند.
همانطور که اصطلاح «تطبیقی» بیان می‌کند، نرخ تازه‌سازی با محتوایی که در حال پخش است تطبیق پیدا کرده یا تغییر می‌کند. این یعنی در یک نمایشگر دارای نرخ به‌روزرسانی تصویر تطبیقی، یک وبسایت با نرخ تازه‌سازی 10 هرتز باز می‌شود و در حین انجام بازی به 120 هرتز تغییر می‌کند.
نرخ‌های تازه‌سازی بالاتر بر روی صفحه‌نمایش تأثیر منفی می‌گذارد، اما برندها فناوری‌های هوشمندانه‌ای را برای محدود کردن تأثیر آنها بر عمر باتری ارائه کرده‌اند. پانل‌های AMOLED با نرخ نوسازی متغیر که توسط فناوری صفحه پشتی اکسید پلی‌کریستالی با دمای پایین (low-temperature polycrystalline oxide: LTPO) تغذیه می‌شوند، این تحول تکنولوژیک را رهبری می‌کنند. گوشی‌های پرچمدار دارای نمایشگرهای LTPO هستند تا در مصرف باتری صرفه‌جویی کنند و در عین حال نرخ تازه‌سازی بالایی را ارائه دهند.
تلویزیون‌ها و نمایشگرهای مدرن نرخ به‌روزرسانی 60 یا 120 هرتزی دارند؛ اما صرف بالا بودن این نرخ به معنی نمایش بهتر نیست بلکه زمان پاسخ‌دهی صفحه‌نمایش مشخص می‌کند که حرکت پیکسل‌ها چقدر خوب به نظر می‌رسد. زمان پاسخ‌دهی و نرخ تازه‌سازی به‌طور مستقیم با هم مرتبط هستند؛ زیرا انتظار می‌رود یک پنل ۱۲۰ هرتزی زمان پاسخ‌گویی بهتری نسبت به پنل ۶۰ هرتزی داشته باشد، اما تضمینی در این نیست. زمان پاسخ‌دهی (Response time) زمان تغییر رنگ هر پیکسل روی صفحه‌نمایش است که بر حسب میلی‌ثانیه محاسبه می‌شود و رابطه مستقیمی با نرخ تازه‌سازی دارد.
زمان پاسخ سریع به این معنی است که حرکت، واضح به نظر می‌رسد، در حالی که تلویزیون با زمان پاسخ آهسته منجر به تاری حرکت می‌شود و در مقایسه آن با تازه‌سازی صفحه صفحه‌نمایش‌ها، کیفیت تصویر بهبود پیدا نمی‌کند بلکه سیال بودن حرکت که بهتر می‌شود. یک مانیتور 60 هرتز، 60 تصویر مختلف در ثانیه نمایش می‌دهد در حالی که مانیتور 120 هرتز 120 تصویر مختلف در ثانیه را نمایش می‌دهد. به عبارت دیگر هرتز نرخ به‌روز شدن صفحه است و به بهبود گرافیک تصویر ارتباطی ندارد.
با تغییر از 60Hz به 144Hz متوجه تفاوت عظیمی در نمایش صفحه خواهید شد. سرعت و فریم‌های تصویر با حرکات ظریف‌تر و سریعتر همراه می‌شود. در جایی که یک مانیتور 60 هرتزی تاخیر ورودی 17 میلی‌ثانیه‌ای دارد، در مقابل یک مانیتور 144 هرتزی تنها 7 میلی‌ثانیه تاخیر خواهد داشت؛ این یعنی افزایش نرمی و پاسخ‌دهی تصویر، مزایای اولیه‌ای‌ست که از افزایش نرخ تازه‌سازی دریافت می‌كنيد.
مانیتور 144 هرتز بدون شک نرخ تازه‌سازی، وضوح و کیفیت تصویر خوبی دارد. با این حال، 240 هرتز در کیفیت خود با کمترین تاخیر ورودی و تاری، فوق‌العاده عمل می‌کند اما این نوع مانیتور به سخت‌افزار بسیار قوی نیاز دارد تا بتواند عملکرد خود را به درستی نشان دهد؛ به همین دلیل مانیتورهای 144 هرتزی در دسته مانیتورهای رده‌بالا، طرفداران بیشتری دارد.
طبیعی است که هر کسی که مانیتورهای رومیزی را خریداری می‌کند تحت تأثیر اندازه، شکل، وضوح و کیفیت رنگ قرار گیرد. اما نرخ به‌روزرسانی مانیتور از جمه ویژگی‌های پنهان مانیتورهای حرفه‌ای به شمار می‌رود که نمی‌توان از آن غافل شد.
همانطور که گفته شد، نرخ تازه‌سازی فرکانسی است که در آن صفحه‌نمایش با تصاویر جدید در هر ثانیه به‌روز می‌شود که بر حسب هرتز (چرخه در ثانیه) اندازه گیری می‌شود. ممکن است محتوا روی صفحه‌نمایش ثابت به نظر برسد، اما چیزی که بیننده نمی‌تواند مشاهده کند تغییر بسیار سریع محتوا است؛ چیزی در حد 360 بار در ثانیه!
نرخ تازه‌سازی بالا برای کارهای اداری، تایپ، وبگردی و … کاربرد و مزیتی ندارد اما در امور حرفه‌ای مثل طراحی یا اجرای بازی، ادیت فیلم و … می‌تواند نقشی کلیدی در خروجی کار داشته باشد.
صرف خرید یک مانیتور با نرخ تازه‌سازی بالا به این معنی نیست که کیفیت نمایشگر به طرز شگفت‌انگیزی بهبود پیدا می‌کند. نرخ تازه‌سازی مانیتور نشان‌دهنده حداکثر نرخی است که نمایشگر می‌تواند تصاویر را با آن تغییر دهد. آنچه روی صفحه می‌افتد به نرخ فریم خروجی بستگی دارد؛ تعداد فریم‌های ویدیویی که در هر ثانیه به نمایشگر ارسال می‌شوند.
به عنوان مثال، اکثر فیلم‌های‌هالیوودی با سرعت 24 فریم در ثانیه (فریم بر ثانیه) فیلمبرداری و تولید می‌شوند، بنابراین یک مانیتور 60 هرتز به راحتی پخش روان و نرمی را ارائه می‌دهد؛ اما داشتن مانیتور 120 هرتزی هیچ مزیت قابل مشاهده‌ای برای کیفیت پخش این ویدیوها نخواهد داشت.
مانیتور 120 هرتزی مزایای آشکاری دارد، اما برای بازی مدرن که با سرعت 100 فریم در ثانیه یا بالاتر متحرک هستند. نرخ تازه‌سازی بالا به صفحه کمک می‌کند تا با ورودی‌های پر انقباض بازیکنان همگام شود و آنها را به عملکردهای فوق‌العاده روان روی صفحه تبدیل کند.
وقتی نرخ تازه‌سازی و نرخ فریم با هم مطابقت ندارند، می‌تواند منجر به چیزی به نام پاره شدن صفحه شود. اگر کارت گرافیک رایانه در یک لحظه معین، فریم‌های بیشتری را نسبت به نرخ تازه‌سازی مانیتور بیرون بکشد، کاربران ممکن است دو نیم فریم را به‌طور هم‌زمان روی صفحه‌نمایش ببینند که به‌صورت افقی تقسیم شده و کمی ناهماهنگ هستند.
معمولاً بازی‌ها به‌گونه‌ای پیکربندی می‌شوند که به‌طور خودکار با قابلیت‌های گرافیکی رایانه مطابقت داشته باشند تا از پاره شدن جلوگیری کنند، اما اجرای تصاویر متحرک با سرعت کمتری نسبت به آنچه در نظر گرفته شده بود، به تجربه تماشا و بازی آسیب خواهد رساند.
زمان پاسخ‌دهی (جهت یادآوری: زمانی که طول می‌کشد تا پیکسل تغییر رنگ دهد) نیز در نرخ تازه‌سازی نقش دارد. یک مانیتور تنها به همان سرعتی می‌تواند تازه شود که نمایشگر می‌تواند تغییر رنگ سریع را ایجاد کند.
نرخ پاسخ سریعتر با عدد کمتر مشخص می‌شود (مثل 4 میلی‌ثانیه در مقابل 16 میلی‌ثانیه) که منعکس‌کننده تغییرات سریعتر و عملکرد بالاتر است؛ به‌ویژه برای تصاویری با سرعت بالا، نرخ‌های تازه‌سازی بالاتر و زمان‌های پاسخ سریعتر پیکسل، تصاویر شبح‌شده را کاهش می‌دهد و در حالت ایده‌آل، آنها را حذف می‌کنند. با فناوری Ghostbusting کندتر، یک سکانس اکشن با سرعت بالا ممکن است با تصاویر دنباله‌ای همراه باشد که منجر به تصاویر ملایم‌تر و حتی مبهم‌تر روی صفحه خواهد شد.
قبل از تصمیم به خرید مانیتور با نرخ بروزرسانی صفحه بالاتر یا انتخاب گوشی با صفحه‌نمایش دارای این مشخصات، به این فکر کنید که آیا به چنین Refresh Rate بالایی نیاز دارید؟ مانیتورها و صفحه‌نمایش‌های موجود در بازار که در دسته اقتصادی به فروش می‌رسند، دارای نرخ تازه‌سازی 60Hz هستند که برای کاربری عمومی مناسب است. اما اگر یک گیمر حرفه‌ای هستید و بازی‌های شما به ریفرش ریت بالایی نیاز دارد؛ مانیتورها یا گوشی‌هایی با حداقل نرخ تازه‌سازی 90Hz و یا ترجیحاً 120Hz به بالا برای شما مناسب است. مانیتورهایی با نرخ تازه سازی تصویر Refresh Rate در حدود 75Hz نیز به فروش می‌رسد که فقط 15Hz از نسخه اقتصادی بیشتر است ولی این تفاوت، ملموس نیست.
توجه داشته باشید که نرخ تازه‌سازی بالاتر، مصرف برق بیشتر و سخت‌افزار قوی تری نیاز دارد؛ پس اگر واجد این شرایط نیستید، می‌توان این عامل خرید را در بررسی مانیتورها کنار گذاشت و به جای آن، از دستورالعمل‌های مقاله راهنمای خرید مانیتور کمک گرفت.
مزایای تغییر نرخ تازه‌سازی نمایشگر نسبت به نوع محتوایی که مشاهده می‌کنید و قابلیت‌های نمایشگر شما بستگی دارد. برخی از این مزایا عبارتند از:
نرخ‌های تازه‌سازی که در مسیر بالا ظاهر می‌شوند به صفحه‌نمایش شما بستگی دارد.
ویندوز 11 یک ویژگی جدید به نام نرخ تازه‌سازی پویا Dynamic Refresh Rate (DRR) معرفی کرده که به‌طور خودکار، نرخ رفرش را براساس کاری که در آن زمان انجام می‌دهید تنظیم می‌کند. این ویژگی می‌تواند به شما کمک کند با تغییر خودکار ریفرش ریت در هنگام بازی، تجربه‌ای مطلوب کسب کنید و از طرف دیگر، عمر باتری طولانی‌تری را هنگام عدم نیاز به ریفرش ریت بالا داشته باشید.
جابه‌جايی در برنامه‌ها و کشیدن انگشت روی منوها با نرخ تازه‌سازی بالاتر، نرم‌تر و لذت‌بخش‌تر به نظر می‌رسد. تاری تصويری که بین عملکردها میبينيد نیز در نتیجه نرخ تازه‌سازی بالاتر، کاهش پيدا می‌كند. در این بخش، نحوه تغییر و تنظیم نرخ بروزرسانی تصویر در گوشی‌های آیفون، سامسونگ و شیائومی را با هم مرور خواهیم کرد. البته برخی گوشی‌های رده‌بالا از قابلیت تطبیقی برخوردارند که تغییر نرخ تازه‌سازی به طور خودکار انجام می‌شود.
عمده گوشی‌های هوشمند با ریفرش ریت 60 هرتز عرضه می‌شوند اما در زیر می‌توانید برخی از پرچم‌دارهای 90 و 120 هرتزی را مشاهده کنید.
| گوشی‌های با نرخ بروزرسانی صفحه 90 هرتزی | گوشی‌های با نرخ بروزرسانی صفحه 120 هرتزی |
| OnePlus 7 Pro | Samsung Galaxy S24 Plus 5G |
| Motorola Edge Plus | Galaxy Z Fold5 |
| OPPO Reno6 Pro 5G | Apple iPhone 13 Pro Max |
| vivo V23 Pro 5G | Apple iPhone 15 Pro |
| Samsung Galaxy A72 | OnePlus Open |
| realme X50 Pro | Samsung Galaxy S22 Ultra |
در آیفون، فناوری نرخ تازه‌سازی قابل تنظیم، ProMotion نامیده می‌شود. این ویژگی در آیفون 13 پرو و مدل‌های بعد از آن پشتیبانی می‌شود. استفاده از این ویژگی سبب می‌شود که نرخ فریم بالاتر فقط برای برنامه‌های خاص استفاده می‌شود. با این حال، اگر نگران عمر باتری آیفون خود هستید، می‌توانید این گزینه را خاموش کنید تا نرخ فریم روی 60 هرتز تنظیم شود.
برای تنظیم ProMotion در آیفون، مسیر زیر را طی کنید:
تنظیمات مشابهی در زمینه ریفرش ریت در گوشی‌های پرچمدار گلکسی سامسونگ که در چند سال اخیر ساخته شده‌اند وجود دارد. همانند آیفون، در صورت تمایل می‌توانید نرخ تازه‌سازی بالاتر را در این گوشی‌ها و از طریق زیر غیر فعال کنید:
توجه داشته باشید که اگر تلفن شما در حالت صرفه‌جویی در مصرف انرژی باشد (که ویژگی‌های مصرف باتری مانند استفاده از شبکه پس‌زمینه و همگام‌سازی را محدود می‌کند)، به گزینه نمایش استاندارد محدود خواهید شد.
تنظیم نرخ تازه‌سازی شیائومی ما در MIUI بسیار ساده است. برای انجام این کار فقط باید این مراحل را دنبال کنید:
اگر از گوشی استفاده گیمینگ ندارید، به انتخاب گوشی با نرخ تازه‌سازی بالا نیازی نخواهید داشت اما ترجیحاً موبایلی بخرید که قابلیت غیر فعال کردن نرخ تازه‌سازی بالاتر را داشته باشد و یا از تنظیم تطبیقی و خودکار برخوردار باشد.
منابع: