حافظه کامپیوتر ممکن است موضوع پیچیده‌ای به نظر برسد، اما می‌توان با بررسی تفاوت RAM (حافظه دسترسی تصادفی) و ROM (حافظه فقط خواندنی) کشف این معما را ساده‌تر کرد.
RAM یک حافظه فرار است که به‌طور موقت داده‌هایی را که روی آن کار می‌کنید ذخیره می‌کند. ROM یک حافظه غیر فرار است که به‌طور دائم دستورالعمل‌ها را برای کامپیوتر شما ذخیره می‌کند. اما برای آنکه جزئیات بیشتر و کامل‌تری در زمینه فرق رم و رام در کامپیوتر، لپ تاپ و گوشی به دست آورید، این مقاله از مجله تکنولوژی لیپک را مطالعه کنید.
RAM مخفف کلمه Random access memory یا «حافظه دسترسی تصادفی» است و نوعی حافظه فرار است. RAM از ترانزیستورها برای ذخیره داده‌ها استفاده می‌کند و این قطعات برای کار به برق نیاز دارند. هر بار که کامپیوتر خود را خاموش می‌کنید، هر چیزی که در این حافظه ذخیره شده است ناپدید و حذف می‌شود.
به عنوان مثال، فرض کنید در حال مرور وب هستید و بین برگه‌ها کلیک می‌کنید. با انجام این کار، متوجه خواهید شد که داده‌های برگه‌هایی که قبلاً یک بار بازدید کرده اید، فوراً نمایش داده می‌شوند. این سرعت به این دلیل است که داده‌های مرورگر شما (و برگه‌های آن) برای بازیابی فوری در RAM شما ذخیره می‌شود. هنگامی که کامپیوتر خود را خاموش می‌کنید یا مرورگر خود را می‌بندید، همه آن داده‌ها ناپدید می‌شوند مگر اینکه آنها را به عنوان یک فایل ذخیره کنید.
حافظه رم بر روی یک برد مدار مستطیلی کوچک به نام «استیک (stick)» که در شکافی روی مادربرد کامپیوتر شخصی شما قرار می‌گیرد لحیم می‌شود. هر استیک ممکن است با مقدار حافظه موجود مانند 8 یا 16 گیگابایت برچسب‌گذاری شود.
تعداد رم‌های کامپیوتر شما به مادربرد شما بستگی دارد. دو تا چهار اسلات رم به دلیل محدودیت فضا برای لپ تاپ‌ها استاندارد هستند. با این حال، در کامپیوترهای رومیزی، به دلیل جادار بودن کیس کامپیوتر، تنوع بیشتری در تعداد اسلات‌ها ایجاد می‌کند. در حالی که مادربرد استاندارد دارای 4 اسلات است، بسته به نوع، مدل و هزینه مادربرد، ممکن است بین 1 تا 8 اسلات DIMM مشاهده کنید.
انواع مختلف رم عبارتند از:
هر نوع رم کمی متفاوت عمل می‌کند. به عنوان مثال، SRAM به صورت حافظه کش، اطلاعات را ذخیره می‌کند و به به‌روزرسانی مداوم نیاز ندارد. بنابراین انرژی کمتری مصرف می‌کند. از نظر قیمت SRAM هزینه بیشتری داشته و به همین دلیل کاربرد کمتری نسبت به دی رم دارد. از سوی دیگر DRAM به عنوان حافظه اصلی کامپیوتر به کار می‌رود. DRAM برخلاف SRAM باید هر چند میلی‌ثانیه یک‌بار به‌روز شود تا داده‌ها حفظ شوند. دی رم برخلاف SRAM کم‌هزینه است، اما نقطه ضعف این نوع حافظه رم، مصرف انرژی بالای آن است.
تغییر رم در گوشی‌های هوشمند مثل کامپیوترهای شخصی امکان‌پذیر نیست، اما می‌تونید از کارت SD برای افزایش رم استفاده کنید. برای اطلاعات کامل‌تر و تخصصی‌تر می‌توانید مقاله حافظه رم (RAM) چیست؟ را مطالعه کنید.
ROM (حافظه فقط خواندنی / Read Only Memory) یک نوع حافظه غیر فرار است. به عبارت ساده‌تر، حافظه رام داده‌ها را دریافت می‌کند و به‌طور دائم در تراشه ذخیره می‌کند و حتی پس از خاموش کردن سیستم، اطلاعات نوشته شده حذف نمی‌شوند (چون به جریان برق نیازی ندارد).
داده‌ها به گونه‌ای کدگذاری شده اند که رونویسی نشوند، بنابراین برای مواردی مانند نرم‌افزار چاپگر یا برنامه‌های راه‌اندازی سیستم استفاده می‌شود. شما نمی‌توانید داده‌های رام خود را فقط با انجام فعالیت‌های معمولی کامپیوتر تغییر دهید. در واقع، شما نمی‌توانید به‌طور مستقیم به داده‌های ذخیره شده در رام دسترسی داشته باشید یا آنها را تغییر دهید. اگر به داده‌هایی از رام نیاز دارید، ابتدا باید آن را به RAM منتقل کنید، جایی که پردازنده شما می‌تواند به آن دسترسی پیدا کند.
انواع مختلفی از حافظه رام وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای متفاوتی دارند:
PROM (رام قابل برنامه‌ریزی):
EPROM (رام قابل برنامه‌ریزی قابل پاک شدن)
EEPROM (رام قابل برنامه‌ریزی با قابلیت پاک شدن الکتریکی)
هر نوع ROM کاربردهای خاص خود دارد، از ذخیره‌سازی داده‌های استاتیک گرفته تا سیستم‌افزار قابل به‌روزرسانی که انعطاف‌پذیری و عملکرد را برای نیازهای مختلف تکنولوژیکی فراهم می‌کند.
حافظه فقط خواندنی در برنامه‌های مختلفی استفاده می‌شود که در آن داده‌ها باید به‌طور دائم ذخیره شوند و مرتباً اصلاح نشوند. یکی از کاربردهای اصلی ROM در ذخیره‌سازی سیستم‌عامل است، نرم‌افزار سطح پایینی که اجزای سخت‌افزاری را مقداردهی اولیه می‌کند و دستورالعمل‌های لازم را برای راه‌اندازی دستگاه ارائه می‌دهد. به عنوان مثال، BIOS (سیستم ورودی/خروجی اولیه) در کامپیوترها روی یک تراشه ROM ذخیره می‌شود و اطمینان حاصل می‌کند که داده‌های مهم بوت و پیکربندی سخت‌افزار دست نخورده باقی می‌مانند، حتی زمانی که سیستم خاموش است.
ROM همچنین در سیستم‌های تعبیه‌شده، مانند سیستم‌های لوازم خانگی، الکترونیک خودرو و دستگاه‌های پزشکی که نرم‌افزار پایدار و غیرقابل تغییر برای عملکرد صحیح ضروری است، استفاده می‌شود. علاوه بر این، رام در کنسول‌های بازی برای ذخیره داده‌های بازی استفاده می‌شود و اطمینان حاصل می‌کند که داده‌های اصلی بازی بدون تغییر باقی می‌مانند. قابلیت اطمینان و ماندگاری ROM آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای برنامه‌هایی تبدیل می‌کند که ثبات و طول عمر داده‌های ذخیره شده بسیار مهم است.
شاید علاقه داشته باشید: تکنولوژی رم دو کاناله چیست
واضح‌ترین تفاوت رم و رام، نوع کاربرد هر کدام است؛ یعنی حتی وقتی کامپیوتر خاموش می‌شود اطلاعات در قسمت ROM حفظ خواهد شد اما اطلاعات در Ram فقط تا زمانی در دسترس است که کامپیوتر روشن باشد.
اطلاعات در ROM همیشه باقی می‌ماند و توسط کاربر قابل تغییر نیست. اما اطلاعات در RAM به محض خاموش شدن سیستم از بین می‌رود و امکان تغییر در آن وجود دارد. رم برای ذخیره موقت اطلاعاتی که در لحظه به آن نیاز است به کار می‌رود و رام اطلاعات را به صورت دائمی نگهداری می‌کند.
در مورد حجم ذخیره‌سازی اطلاعات هم رم و رام تفاوت دارند. یک تراشه رام اطلاعات را در حجم مگابایت ذخیره می‌کند که این عدد بین 4 تا 8 مگابایت متغیر است. در حالی که یک تراشه رم می‌تواند چندین گیگابایت را نگهداری کند (بین 1 تا 256 گیگابایت). برحسب نوع نیاز کاربری از سیستم، امکان انتخاب بین گزینه‌های متنوع رم وجود دارد اما این تنوع در مورد انتخاب رام وجود ندارد (که البته به آن نیز نیازی نیست).
ROM حافظه داخلی و سخت‌افزاری دستگاه‌های الکتریکی را به عهده دارد. وقتی دستگاهی مثل پلی‌استیشن را روشن می‌کنید برای بالا آمدن دستگاه به یک سری اطلاعات نیاز است که در حافظه رام ذخیره شده است. در حالی که RAM عملکرد گوشی و کامپیوتر را تحت تاثیر قرار می‌دهد، یعنی کارهایی مثل اجرای چندین برنامه با کمک رم انجام می‌شود.
به عبارتی رم برای ذخیره موقت اطلاعاتی که پردازنده مرکزی (CPU) برای پردازش دستورات به آنها نیاز دارد استفاده می‌شود. مانند دسترسی سریع‌تر به اطلاعات بازی یا فایلی که در سیستم‌عامل خود ذخیره دارید. در حقیقت رم به پردازنده کمک می‌کند اطلاعات سریع‌تر خوانده شود در حالی که رام فقط اجازه خواندن برنامه‌ها را می‌دهد.
سرعت رم از رام بیشتر است و سریع‌تر به اطلاعات دسترسی پیدا می‌کنه. زیرا اطلاعاتی که در رم ذخیره می‌شود دائمی نیستند بنابراین با سرعت بیشتری در دسترس قرار می‌گیرند.
رم سرعت خوندن اطلاعات را با سرعت چند مگابایت در ثانیه انجام می‌دهد. تراشه رام طوری طراحی شده که اطلاعات را در طولانی‌مدت نگهداری کند؛ برای همین به سرعت بیشتر نیاز نداد، اما ماهیت رم به گونه‌ای است که پردازنده باید سریع به آنها دسترسی داشته باشد. به‌طور کلی رم تاثیر مستقیمی بر سرعت کل سیستم شما دارد. در حالی که رام برای صرفه‌جویی در انرژی به کار می‌رود.
رم از نظر اندازه و ظرفیت از رام بزرگتر است. در حالی که رام کوچکتر است و ظرفیت کمتری هم دارد. رام بسته به کاربرد، اندازه‌های مختلفی دارد. می‌تواند طول و عرضی کمتر از یک اینچ تا چندین اینچ داشته باشد. رم در دو سایز موجود است. رم دسکتاپ حدود 5.5 اینچ طول و 1 اینچ عرض دارد و رم لپ تاپ نصف طول رم دسکتاپ است.
حافظه ذخیره‌سازی کاربردی کاملاً متفاوت با رم و رام دارد. حافظه ذخیره‌سازی برای ذخیره انواع فایل توسط کاربران (و برخی فایل‌های سیستم نظیر سیستم‌عامل) استفاده می‌شود. داده‌های حافظه ذخیره‌سازی مانند رام به صورت دائمی ذخیره می‌شوند اما برخلاف رام، می‌توان به دلخواه به آنها دسترسی داشت و تغییرشان دارد. برای اطلاعات کامل‌تر، مقاله راهنمای تخصصی انواع حافظه ذخیره‌سازی (Storage Memory) را مطالعه کنید.
در این مقاله به صورت مفصل و جامع درباره تفاوت رم و رام صحبت کردیم و با کاربرد و مزایای هر کدام آشنا شدیم. همونطور که اشاره کردیم رم و رام عملکرد منحصر به فرد خود را دارند. کارایی و سرعت سیستم شما به رم بستگی دارد در حالی که عملکرد کل سیستم به رام وابسته است. از طرفی رام نسبت به رم ارزان‌تر است و داده‌ها را به صورت دائمی نگهداری می‌کند. برعکس رام، حافظه رم گران‌تر است و مزیت آن نسبت به رام، امکان تغییر چندین باره اطلاعات آن است.
خلاصه نکات این مقاله را در قالب سوال و جواب زیر می‌توانید مطالعه کنید.
RAM که مخفف حافظه با دسترسی تصادفی است و ROM که مخفف حافظه فقط خواندنی است، هر دو در کامپیوتر شما وجود دارند. RAM یک حافظه فرار است که به‌طور موقت فایل‌هایی را که روی آن کار می‌کنید ذخیره می‌کند. ROM یک حافظه غیر فرار است که به‌طور دائم دستورالعمل‌ها را برای سیستم شما ذخیره می‌کند.
در حالی که RAM ذخیره‌سازی سریع و موقت اطلاعات مورد نیاز برای اجرای برنامه‌ها و مدیریت داده‌های فعال را فراهم می‌کند، ROM تضمین می‌کند که دستورالعمل‌های ضروری راه‌اندازی و عملیاتی همیشه در دسترس باشند، حتی زمانی که سیستم خاموش است. هر دو نوع حافظه نقش مهمی در عملکرد کامپیوتر شما دارند.
رم و رام هر دو برای عملکرد یک کامپیوتر ضروری هستند و هر کدام اهداف مشخصی را انجام می‌دهند. RAM برای پردازش کارآمد و چندوظیفگی، ارائه سرعت و انعطاف‌پذیری مورد نیاز برای اجرای برنامه‌ها و انجام وظایف فعال ضروری است. بدون RAM کافی، یک کامپیوتر برای عملکرد روان و کارآمد مشکل خواهد داشت. از طرف دیگر ROM، ثبات و قابلیت اطمینان مورد نیاز برای عملکردهای سیستم را فراهم می‌کند. این حافظه، دستورالعمل‌های ضروری مورد نیاز برای راه‌اندازی و عملکرد صحیح دستگاه را ذخیره می‌کند. این ترکیب تضمین می‌کند که یک کامپیوتر هم می‌تواند وظایف را به سرعت انجام دهد و هم یکپارچگی عملکردهای اصلی خود را حفظ کند.
RAM به‌طور قابل توجهی سریع‌تر از ROM است، به همین دلیل برای کارهایی استفاده می‌شود که به دسترسی سریع به داده‌ها نیاز دارند، مانند اجرای برنامه‌ها و پردازش اطلاعات. سرعت بالای RAM به CPU اجازه می‌دهد تا داده‌ها را به سرعت بازیابی و دستکاری کند و عملکرد کلی سیستم را افزایش دهد. در مقابل، رام کندتر است زیرا به جای سرعت، برای پایداری و قابلیت اطمینان طراحی شده است.
خیر، در حین ساخت، رام از قبل برنامه‌ریزی می‌شود. رام به راحتی توسط برنامه‌نویسان هم قابل تغییر نیست. برنامه‌های آن برای رزرو داده‌هایی طراحی شده که باید بدون تغییر، حاوی داده‌های سیستم‌عامل و دستورالعمل‌های سیستم باشد. با این حال، انواعی از رام‌ها مانند EEPROM (حافظه فقط خواندنی قابل برنامه‌ریزی با قابلیت پاک کردن الکتریکی) وجود دارد که می‌توان آنها را تحت شرایط خاص دوباره برنامه‌ریزی کرد، اگرچه این فرآیند در مقایسه با RAM کندتر و کمتر است.
رام آنقدر آهسته است که حتی با استفاده از یک دستگاه هم اذیت می‌شوید. بنابراین پاسخ منفی است، شما نمی‌توانید از رام به جای رم استفاده کنید زیرا هر دوی آنها متفاوت ساخته شده‌اند و عملکردهای متفاوتی در یک دستگاه دارند.
منابع: crucial.com | hpshop.co.za